پایتخت نشین‌های ترکیه با دو تهدید بزرگ روبه‌رو شده‌اند

به گزارش ساختمان آنلاین به نقل از دنیای اقتصاد، طبق اعلام شهردار استانبول، شرکت های ساختمانی و کارشناسان اقتصاد مسکن ترکیه، توسعه ساخت و سازهای این شهر بزرگ در سال های اخیر بیشتر در مناطق لوکس و گرانقیمت صورت گرفته و هدف از ساخت مسکن در سال های اخیر، تامین مسکن برای متقاضیان مصرفی نبوده است.

این طور به نظر می رسد که عمده ساخت و سازهای صورت گرفته در سال های اخیر در استانبول عملا با هدف اعطای نوعی رانت به خریداران غیرمصرفی خانه در این شهر بوده است.

نتیجه توسعه کالبدی نامتوازن در پایتخت ترکیه اکنون به شکل انباشت حجم قابل توجهی از خانه های خالی در این شهر و نیز ایجاد دو‌قطبی در شهر به شکل درجا زدن بخش هایی از محله های فرسوده این شهر در برابر پوست اندازی و پر شدن محله های دیگری از این شهر که در زمره لوکس نشین ها دسته بندی می شوند، مشهود شده است. این وضعیت ناشی از نوع سیاست های شهری در ترکیه و نیز نحوه اجرای این سیاست ها توسط دولت های مرکزی و محلی در این کشور است.

روندی که سیاست های شهری و مسکن در پایتخت ترکیه رقم زده است، موجب شده حتی خریدهای سرمایه ای ملکی در این کشور با تهدید روبه‌رو شود و این بازار حرارت سابق را از دست بدهد.

از سوی دیگر اقتصاد بیمار ترکیه زمینه های تورم ملکی در این کشور را تشدید کرده است و این روند موجب شده اجاره بها در پایتخت این کشور نسبت به سال گذشته میلادی سه برابر و قیمت مسکن بیش از دو برابر شود. همه اینها تصویرگر وقوع یک زلزله ملکی در استانبول است.

ستون کج ساختمان سازی در ترکیه که طی سال های گذشته بنا شده است، شاید نخستین بار در جریان زلزله اخیر ترکیه معلوم و مشهود شد، کمااینکه در آن زمان مطالعات انجام شده درباره علت های تخریب گسترده زلزله ترکیه، مشخص کرد که بسیاری از ضوابط و مقرراتی که باید در ساختمان سازی لحاظ می شد، صورت نگرفته و بیش از نیمی از ساختمان های ترکیه در برابر زلزله بزرگ به شدت آسیب پذیر هستند.

در این میان دولت برنامه مهاجرت اجباری پایتخت نشین ها به حومه را کلید زده است و قصد دارد یک میلیون خانوار استانبول نشین را به حومه منتقل کند. اما حتی برنامه ای که در این بخش تنظیم شده نیز دچار اشکالات بنیادی بوده و بر مسائل مبتلابه بازار مسکن این شهر می افزاید.

ماجرا از این قرار است که به واسطه اجرای این برنامه، زمین های اضطراری اطراف شهر استانبول که باید در مواقع بحران مثل هنگامه وقوع زلزله برای اسکان پایتخت نشین ها استفاده شود، تحت تاثیر سیاست های ناکارآمد شهری به یک پنجم کاهش پیدا کرده است. همچنین مساله دیگر این است که قرار است از اراضی سبز برای مهاجرت معکوس استانبول نشین ها استفاده شود که این خود مصداق مشکل تراشی برای شهروندان است.

مجموعه این شرایط به وقوع یک زلزله ملکی در استانبول منجر شده است که از یکسو هزینه تامین مسکن را به شدت در معرض افزایش قرار داده و از سوی دیگر از جنبه تاب آوری، بدترین وضعیت برای آینده ساختمان های این شهر پس از وقوع حوادثی مثل زلزله بزرگ پیش بینی می شود.

تهدید امنیت جانی استانبول نشین ها

در شهری چون استانبول، که خطر وقوع زلزله در آن بسیار جدی است، اجاره یک واحد در ساختمانی هفت طبقه، برای یک دانشجوی دکترا به نام ییگیت، یک ریسک محسوب می شود. به گفته مالک این واحد، این سازه که ۴۰ سال از ساخت آن می گذرد، پس از زمین لرزه شدید در ۱۹۹۹ نوسازی و تقویت شده است.

ییگیت در مورد اجاره این خانه می گوید پس از وقوع دو زمین لرزه مرگبار در منطقه جنوب شرقی ترکیه در ۶ فوریه، ساکنان این ساختمان تصمیم گرفتند که برای اطمینان، ایمنی این سازه در مقابل لرزش احتمالی را بررسی کنند، سه هفته بعد، نتایج این بررسی منتشر شد و همه را حیرت زده کرد؛ آپارتمان در معرض خطر جدی سقوط قرار داشت و باید هرچه‌‌‌ سریع تر تخلیه و تخریب می شد.

با مشخص شدن نتایج، ییگیت و همخانه اش باید به خانه دیگری نقل مکان می کردند؛ اما با این چالش مواجه شدند که اکنون باید به کجا بروند؟ این دانشجو در مورد تلاش هایشان برای اجاره خانه جدید گفته است، با توجه به سه‌‌‌ برابر شدن اجاره بها در استانبول، ‌‌‌یافتن خانه ای برای اجاره امری تقریبا غیرممکن بوده است؛ بنابراین، ییگیت و همخانه اش در نهایت در منطقه ای در ۲۰ مایلی (۳۲ کیلومتری) استانبول، ساکن شدند.

براساس گزارشی از بلومبرگ، میلیون ها نفر از ساکنان استانبول اکنون در وضعیت مشابهی قرار دارند و باید بین به خطر افتادن جانشان یا امنیت مالی خود یکی را انتخاب کنند. کارشناسان بر این باورند که تقریبا ۲۰۰ هزار ساختمان در بزرگترین شهر ترکیه، یعنی استانبول، در صورت وقوع یک زلزله شدید حداقل آسیب متوسطی را متحمل خواهند شد و تقریبا نیمی از ساختمان های این شهر، در معرض خطر جدی هستند.

در همین حال، قیمت مسکن در استانبول طی سال گذشته در بحبوحه ادامه بحران هزینه زندگی در سراسر این کشور، ۱۳۸‌ درصد افزایش یافته است. این مساله، در انتخابات کشور بسیار قابل توجه است، چراکه رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه به دنبال تمدید حکومت ۲۱ ساله خود است.

پروفسور فواد کِیمان، معاون دانشکده روابط بین‌الملل دانشگاه سابانجی ترکیه می گوید در میان کارشناسان اتفاق نظر وجود دارد که زلزله ای قوی در استانبول رخ خواهد داد و این زلزله، پیامدهای ویران کننده ای برای کل منطقه و فراتر از آن خواهد داشت، در حالی که این شهر آمادگی مواجهه با چنین زلزله ای را ندارد.

گوندی مازلوم مهندس عمران که در یک مرکز آزمایش بتن و خاک که توسط شهرداری اداره می شود، کار می کند، از وجود صدف های دریایی، تکه های فوم و حتی روزنامه های مچاله شده، در لوله های بتن استخراج شده از ساختمان هایی که از مناطق زلزله زده تخریب شده اند، خبر داده است.

به گفته مازلوم احتمال دارد سازندگان با استفاده نکردن از خرده سنگ ها یا سیمان کافی، یا با استفاده از آب بیش از حد، قدری از مشکلات بکاهند. او ساخت و ساز را با درست کردن نان پوآچا، کره ای و بیسکویتی مقایسه می کند و می گوید اگر برای پخت نان از مایع بیش از حد استفاده کنید، خمیر هنگام پخت از هم پاشیده می شود.

بر اساس این گزارش، تخمین زده شده است که ۷۰‌ درصد از ساختمان های استانبول قبل از ۲۰۰۰ ساخته شده اند؛ یعنی درست پس از زلزله سال ۱۹۹۹ که در استان همسایه کوجالی رخ داد و منجر به کشته شدن حداقل ۱۷ هزار نفر شد.

پس از آن قوانین سختگیرانه تری برای ساخت و ساز در ترکیه وضع شد، اما حتی پس از ۲۰۰۰، استانداردهای جدید تدوین شده عملیاتی نشده است. درنتیجه اجرایی نشدن این استانداردها، زلزله شدیدی که سه ماه پیش در جنوب شرقی این کشور رخ داد، منجر به کشته شدن دست‌‌‌کم ۵۰‌ هزار نفر شد و خرابی های زیادی بر جای گذاشت.

به گفته علی کورت، مدیرعامل شرکت ساختمانی کیپتاش ترکیه، درخواست ها برای تخریب و بازسازی واحدهای مسکونی آسیب پذیر در استانبول از آن زمان تاکنون سه برابر شده است.

به گفته او، آنها کار را به قیمت ارائه می دهند و با موسسات مالی و پیمانکاران به نمایندگی از صاحبان خانه مذاکره صورت می گیرد؛ اما بسیاری از مردم هنوز قادر به پرداخت هزینه های مربوط به بهسازی ساختمان های خود نیستند، و گرفتن تایید نهایی از اکثر مالکان آپارتمان برای چنین پروژه هایی چالش برانگیز بوده است.

مورای گونی، محقق شهری، طرح کیپتاش را ستایش می کند، اما به عقیده او این شرکت، قدرت مالی یا سیاسی برای تغییر همه چیز را ندارد. او تخمین می زند که بازسازی تقریبا ۹۰ هزار سازه پرخطر در استانبول، به بودجه ای ۲۰ میلیارد دلاری نیاز دارد.

کورت معتقد است که تامین مالی یک مشکل بزرگ است، اما با همکاری دولت، شرایط بهتر می شود و سرعت‌‌‌ ساخت و سازها نیز افزایش می یابد. رقابت سیاسی مداوم بین دولت مرکزی و شهرداری استانبول که توسط مخالفان دولت اداره می شود، چشم انداز همکاری بین دو طرف را تضعیف کرده است. این درحالی است که تداوم درگیری بین مقامات استانبول و دولت نگران کننده است، این نوع رقابت برای کشور مضر است و برای منافع مشترک، این دو نهاد باید با یکدیگر همکاری کنند.

ماه گذشته، دولت اردوغان پروژه خود را برای تقویت مسکن های ضعیف استانبول اعلام کرد. بر اساس این طرح، ۵۰۰ هزار واحد پرخطر تخریب و بازسازی خواهند شد و یک میلیون خانوار که در معرض خطر مضاعف قرار دارند به شهرهای اقماری برنامه ریزی شده که در زمین های دولتی استانبول بزرگ ساخته خواهند شد، نقل مکان خواهند کرد.

هزینه ها بین دولت و صاحبان خانه تقسیم می شود و متقاضیان می توانند برای بازسازی خانه های خود، در یک سیستم قرعه کشی یک روز پس از دور دوم انتخابات ریاست جمهوری بین اردوغان و رقیب اصلی کمال کلیچداراوغلو، ثبت نام کنند.

گونی، یک دانشمند علوم اجتماعی نیز در مورد طرح توسعه و نوسازی در استانبول معتقد است که پروژه های بهسازی و تحول شهری در استانبول تاکنون عمدتا به شیوه ای سودمحور انجام شده اند و مکان هایی که قیمت زمین و مسکن در آن بسیار بالاست برای انجام این پروژه ها انتخاب شده اند، بنابراین تخریب و بازسازی ساختمان ها در این مناطق می تواند قیمت آپارتمان ها را در یک یا دو سال دو برابر کند.

این درحالی است که سایر محله هایی که در معرض خطر جدی زلزله قرار دارند و از طرفی هم تعداد املاک فرسوده در این مناطق چشمگیر است نادیده گرفته می شوند، چراکه بازسازی در آنجا به اندازه کافی سودآور نخواهد بود.

شهرداری استانبول تخمین می زند که تا ۷۵۰‌ هزار واحد مسکونی، از جمله بسیاری از واحدهایی که اخیرا ساخته شده اند، احتمالا خالی هستند، چراکه به عنوان املاکی باارزش بالاتر شناخته می شوند.

کیمن در مرکز سیاستگذاری استانبول در این باره گفته است، از آنجا که استراتژی اقتصادی دولت کاملا مبتنی بر بخش ساخت و ساز بوده است، بین ساختمان های موجود و آنچه مردم برای زندگی در آن نیاز دارند، اختلاف وجود دارد. ساخت و سازهای بی رویه اثرات منفی دیگری نیز بر آمادگی در برابر بلایا داشته است.

گوکتوگ ینی، شهرساز و دستیار دبیر هیات مدیره اتاق شهرسازان می گوید در صورت وقوع زلزله، شما به راهروهای تخلیه نیاز دارید تا مردم بتوانند به راحتی به آن وارد و از آن خارج شوند، همچنین به فضاهای باز برای ایجاد پناهگاه برای زلزله زدگان نیاز است.

اما از ۴۹۶ فضای باز اطراف شهر که پس از فاجعه سال ۱۹۹۹ به عنوان مناطق تجمع زلزله تعیین شد، تنها ۷۷ فضای باز باقی مانده است. طبق گزارش سال ۲۰۱۷ اتحادیه اتاق های مهندسان و معماران ترکیه، بقیه این فضاها به احداث ساختمان های جدید اختصاص داده شده اند. این اتحادیه از منتقدان برنامه های توسعه شهری دولت مرکزی بوده است.

گوکتوگ ینی معتقد است مشارکت سازمان های غیردولتی در ایجاد استراتژی های واکنش جامع برای زلزله و سایر چالش های شهری امری ضروری است؛ طرح شهرهای اقماری به منظور قرار دادن زمین های بیشتر در مناطق جنگلی و کشاورزی دورافتاده در دسترس شرکت های ساخت و ساز و آسیب رساندن به محیط زیست، فاجعه است؛ باید تاب آوری اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مدنظر قرار بگیرد و برای قبل، حین و بعد از زلزله آماده بود.