مرمت و بهسازی خرابی‌های روسازی

مرمت خرابی‌های روسازی

مرمت و بهسازی روسازی‌های انعطاف‌پذیر (آسفالتی و شنی) شامل لکه‌گیری، پرکردن چاله‌ها، پرکردن ترک‌ها و روکش‌کردن است. قبل از اینکه تصمیم گرفته شود که چه نوع مرمتی برای رفع خرابی یک روسازی لازم است ابتدا باید علت یا علل خرابی‌ها مشخص شود. اگر علت خرابی کافی‌نبودن قدرت باربری روسازی باشد لکه‌گیری روسازی یک راه‌حل اصولی نبوده و در این‌گونه موارد باید با روکش‌کردن ظرفیت باربری روسازی افزایش داده شود. از طرف دیگر اگر علت خرابی روسازی وجود قسمت‌های ضعیف موضعی باشد در این صورت باید این‌گونه نقاط اصلاح شوند و معمولاً احتیاجی به تقویت تمام روسازی نیست. روش‌های مختلف مرمت خرابی‌های روسازی را می‌توان به چهار گروه تقسیم کرد که عبارت‌اند از: پرکردن چاله‌ها، وصلۀ سطحی، وصلۀ عمقی و روکش‌کردن.

پرکردن چاله‌ها

پرکردن چاله‌ها شامل موارد زیر است:

۱) تمیزکردن چاله از هرگونه مواد خارجی، آب، دانه‌های مصالح سنگی کنده‌شده
۲) قیرپاشی سطح داخلی چاله شامل کف و دیواره‌ها
۳) پرکردن چاله با مخلوط بتن آسفالتی
۴) کوبیدن و متراکم‌کردن مخلوط تا اینکه سطح نهایی به‌دست‌آمده هم‌سطح روسازی قسمت‌های مجاور شود.

وصلۀ سطحی

انجام وصلۀ سطحی شامل مراحل زیر است:

۱) خط‌کشی و بریدن قسمت خراب‌شدۀ روسازی به‌صورت شکل‌های منظم هندسی به‌طوری‌که خطوط برش حداقل حدود ۳۰ سانتی‌متر در تمام نقاط از خرابی‌ها فاصله داشته و ضمناً سطح برش به‌صورت قائم و عمود بر سطح روسازی باشد.
۲) تمیزکردن قسمت بریده‌شده از آب و مواد شل و کنده‌شده با استفاده از جارو و یا هوای فشرده
۳) قیرپاشی سطح داخلی قسمت بریده‌شده شامل کف و دیواره‌ها
۴) پرکردن محل گودی با مخلوط بتن آسفالتی
۵) کوبیدن و متراکم‌کردن مخلوط به‌طوری‌که سطح نهایی به‌دست‌آمده هم‌سطح روسازی قسمت‌های مجاور شود.

وصلۀ عمقی

مراحل این روش نظیر آنچه که در مورد وصلۀ سطحی شرح داده شده است با این تفاوت که علاوه بر بریدن و برداشتن سطح رویۀ آسفالتی قسمتی و یا تمام مصالح لایۀ اساس و زیراساس هم برداشته می‌شود. ضمناً در این حالت قیرپاشی تنها به سطح دیواره‌ها محدود می‌شود.

روکش آسفالتی

روکش‌کردن به‌طورکلی برای دو منظور مختلف انجام می‌شود:

۱) رفع ناهمواری‌های سطح روسازی که به‌علت ترک‌خوردن، تغییرشکل‌دادن، خردشدن و غیره به‌وجود می‌آید.
۲) افزایش قدرت باربری روسازی

معمولاً مسئله‌ای که در طرح روکش‌ها مطرح است تعیین مشخصات فنی مصالح روکش و تعیین ضخامت آن است. در مواردی که روکش فقط به‌منظور رفع ناهمواری‌های سطح یک روسازی انجام می‌شود ضخامت روکش کم است و حتی ممکن است به نازکی ۱٫۵ تا ۲ سانتی‌متر نیز برسد. از طرف دیگر در مواردی که هدف از انجام روکش افزایش قدرت باربری روسازی است، ضخامت روکش باید با درنظرگرفتن عوامل مؤثر از قبیل شرایط سیستم روسازی موجود، میزان آمد و شد وسایل نقلیه، شرایط جوی منطقه و مقاومت خاک بستر به‌طور صحیح و اصولی طرح شود.

روش‌های مختلفی برای طرح روکش وجود دارد که این روش‌ها را می‌توان به دو گروه کلی تقسیم کرد. در مورد گروه اول ابتدا ضخامت روسازی لازم بدون درنظرگرفتن سیستم موجود تعیین شده و سپس با مقایسۀ سیستم موجود با سیستم مورد لزوم ضخامت روکش به‌دست می‌آید. این روش، روش غیرمستقیم نامیده می‌شود. در مورد گروه دوم (روش مستقیم) ضخامت روکش براساس آمد و شد وسایل نقلیۀ موجود و افزایش احتمالی آن در آینده و قدرت باربری روسازی موجود تعیین می‌شود.

• روش غیرمستقیم طرح روکش آسفالتی

در روش انستیتو آسفالت که توسط کینگهم ارائه شده است ابتدا ضخامت کل روسازی براساس میزان آمد و شد وسایل نقلیه و مقاومت خاک بستر بدون آنکه سیستم روسازی موجود درنظر گرفته شود تعیین شده و سپس ضخامت روکش آسفالتی به‌دست می‌آید.

• روش مستقیم طرح روکش آسفالتی

در این روش ضخامت روکش آسفالتی براساس میزان آمد و شد پیش‌بینی‌شده و قدرت باربری سیستم روسازی موجود تعیین می‌شود. برای تعیین قدرت باربری روسازی از آزمایش تعیین افت و خیز روسازی تحت یک محور با وزن مشخص استفاده می‌شود. زیرا هر اندازه افت و خیز روسازی تحت اثر بار معین بیشتر باشد قدرت باربری روسازی کمتر است. برای اندازه‌گیری افت و خیز روسازی معمولاً از وسیله‌ای به نام تیر بنکلمن استفاده شده و مقدار افت و خیز تحت اثر یک محور ساده به وزن ۸٫۲ تن با چرخ‌های زوج اندازه‌گیری می‌شود. اندازه‌گیری افت و خیز روسازی ممکن است تحت اثر هر نوع محور دیگری و با هر وزنی (مثلاً محور سادۀ ۱۳ تنی) نیز انجام شود، لیکن در هر مورد باید وزن و نوع محور به‌کاررفته برای اندازه‌گیری افت و خیز به همراه نتایج آزمایش گزارش شود.

از مقایسۀ افت و خیز اندازه‌گیری‌شده با افت و خیز مجاز روسازی برای شرایط موردنظر، اختلاف قدرت باربری روسازی موجود با روسازی که برای شرایط محل و آمد و شد پیش‌بینی شده لازم است، می‌توان ضخامت روکش آسفالتی را تعیین کرد. ضخامت روکش باید به اندازه‌ای باشد که میزان افت و خیز روسازی موجود به‌علاوه روکش آن از مقدار افت و خیز مجاز بیشتر نشود.

عوامل مؤثر بر افت و خیز روسازی

عواملی نظیر درجه حرارت رویۀ آسفالتی، میزان رطوبت خاک بستر و درجه حرارت محیط (تأثیر یخبندان) بر افت و خیز اندازه‌گیری‌شدۀ روسازی تأثیر می‌گذارند. مثلاً با افزایش درجه حرارت مصالح آسفالتی و یا افزایش درصد رطوبت خاک بستر افت و خیز روسازی نیز افزایش می‌یابد. غیریکنواختی نیز عامل دیگری است که بر افت و خیز اندازه‌گیری‌شده تأثیر دارد. (غیریکنواختی جنس و ضخامت لایه‌های روسازی در طول راه، وجود ترک‌ها و خرابی‌ها و …). از این نظر لازم است که اولاً افت و خیز روسازی در شرایط مشخصی اندازه‌گیری شده و ضمناً این عمل در تعداد نقاط کافی انجام شود تا نتایج به‌دست‌آمده از اندازه‌گیری افت و خیز قابل‌استفاده برای طرح روکش باشد.

منبع: روسازی راه، امیرمحمد طباطبایی، مرکز نشر دانشگاهی.