معرفی فینیشر آسفالت و کاربردهای آن
از مسائلی که در آسفالت‌کردن معابر بسیار حائز اهمیت می‌باشد، ایجاد سطحی است که در تمامی طول مسیر یکنواخت بوده و به‌صورت به‌هم‌پیوسته و یکدست بدون هیچ‌گونه ترک‌خوردگی، فرورفتگی یا برآمدگی باشد. فینیشر آسفالت ماشینی است که برای رسیدن به این منظور مورداستفاده قرار می‌گیرد. فینیشر آسفالت ماشینی است که برای پخش مخلوط آسفالت، به‌صورت کاملاً صاف و یکدست، روی سطح زمین به‌کار می‌رود. به این ترتیب که مخلوط آماده‌شدۀ آسفالت به آن تحویل داده می‌شود و ماشین آن را به‌صورت نواری با پهنا و ضخامت از قبل تعیین شده، که توسط اپراتور قابل‌تنظیم می‌باشد، روی سطح ریخته و مسیر را برای عبور غلتک آماده می‌کند.
موارد استعمال ماشین فینیشر در عملیات آسفالت، به‌صورت ساخت و یا تجدید ساخت خیابان‌ها، اتوبان‌ها، جاده‌ها، پارکینگ‌ها، باند فرودگاه و امثال آن می‌باشد. اگرچه هریک از طراحان فینیشرها تدابیر خاصی برای انجام این وظایف توسط ماشین خود اندیشیده‌اند، اما می‌توان اصول کلی کار انواع فینیشرها را یکسان و به‌صورت زیر دانست.
۱) دریافت مخلوط آسفالت از کامیون حمل آسفالت که آسفالت داخل مخزن ریخته می‌شود.
۲) انتفال مخلوط به قسمت انتهای دستگاه، این انتقال به‌وسیلۀ پمپ هیدرولیک انجام می‌شود.
۳) قبل از شروع کار شمشه را به کوره‌ای که در فینیشر وجود دارد گرم می‌کنند که آسفالت سرد نشود و به‌هیچ‌وجه نباید شمشه را با تماس با آسفالت گرم کرد.
۴) پخش آسفالت روی سطح (پخش یکدست)
۵) فشرده‌ساختن اولیه و محدود آسفالت با غلتک کوچک که جزو فینیشر است.
قدرت و ظرفیت
در فینیشرها معمولاً مشخصات فنی زیر مهم بوده و در انتخاب و یا خرید آن‌ها مدنظر قرار می‌گیرند:
۱) قدرت فینیشر
قدرت فینیشرها متفاوت می‌باشد و به‌صورت تقریبی فینیشرها در قدرت حدود ۴۵ الی ۱۸۰ اسب بخار موجود می‌باشند.
۲) سرعت ماشین
سرعت کاری فینیشرها از ۰ تا ۳۰ متر بر دقیقه و سرعت سفر آن‌ها در حدود ۵ تا ۱۶ کیلومتر بر ساعت می‌باشد.
۳) ظرفیت دستگاه
ظرفیت دستگاه بیانگر مقدار آسفالتی است که دستگاه قادر به فرش آن در یک ساعت می‌باشد. برخی از ظرفیت‌های رایج فینیشرهای تولیدی، ۱۵۰، ۲۰۰، ۴۰۰ و ۸۰۰ تن بر ساعت می‌باشند.
۴) عرض کار (عرض اتو)
عرض کار با توجه به نوع فینیشر به‌طور معمول در حدود ۲٫۵ تا ۹ متر قابل‌اجرا است. بااین‌حال فینیشرهایی هم وجود دارند که قادر به پخش آسفالت تا عرض ۱۸ متر و حتی بیشتر می‌باشند.
۵) ضخامت آسفالت پخش‌شده
ضخامت آسفالت پخش‌شده قابل‌تنظیم بوده و برخی فینیشرها قادر به پخش آسفالت بیش از ۳۰ میلی‌متر می‌باشند.
۶) ابعاد دستگاه
ابعاد فینیشرها با توجه به انواع آن‌ها متغیر می‌باشد. به‌عنوان مثال ابعاد یک فینیشر معمولی به قرار زیر است:
۵۷۰۰ میلی‌متر طول، ۳۰۰۰ میلی‌متر عرض و ۲۷۰۰ میلی‌متر ارتفاع.
انواع فینیشر
فینیشرها دارای انواع چرخ‌لاستیکی و چرخ‌زنجیری (رولیک) می باشند. در انواع چرخ‌لاستیکی دو چرخ لاستیکی بادی در عقب دارد که نیروی محرکه را تأمین می‌کند که این چرخ‌ها دقیقاً جلوی اتو واقع شده‌اند. دو جفت چرخ کوچک هم وجود دارد که فرمان‌پذیری ماشین را به‌عهده دارد و به‌صورت هیدرولیکی هدایت می‌شوند و زیر مخزن قرار دارند. تایرهای جلو غیرقابل‌انعطاف و صلب هستند. چرخ‌های زنجیری در تمام طول قسمت کشش گسترده است و وزن روی سطح بسیار گسترده‌ای (در مقایسه با چرخ‌لاستیکی) تقسیم می‌شود.
فینیشر چرخ‌زنجیری برای کارهای عمده و معمولاً در خارج از شهر و همچنین در جاده‌هایی که برای بار اول آسفالت می‌شوند و یا نقاطی که جاده شیب دارد، استفاده می‌شود. در داخل شهر به‌دلیل نیاز به مانور بیشتر از فینیشر چرخ‌لاستیکی استفاده می‌شود. به‌علاوه فینیشر چرخ‌زنجیری نمی‌تواند روی آسفالت حرکت کند و ممکن است آسفالت را تخریب کند. بنابراین در مسیری که اطرافش قبلاً آسفالت شده نمی‌تواند کار کند. بیشتر کارخانه‌های سازندۀ مدل‌های مختلف خود را در دو نوع چرخ‌زنجیری و چرخ‌لاستیکی عرضه می‌کنند. لاستیک‌های فینیشر علاوه بر صلبیت درمقابل حرارت هم مقاوم هستند.
قسمت‌های اصلی فینیشر و مشخصات آن‌ها
فینیشر دارای دو قسمت اصلی می‌باشد: کشش و شمشۀ اتو.
الف) کشش
کشش، نیروی محرک برای بخش‌های مختلف را تأمین می‌کند و شامل مخزن، غلتک‌های گردان، نقاله و حلزونی می‌باشد.
ب) اتو
اتو توسط تراکتور کشیده می‌شود و به‌دنبال تراکتور و روی مخلوط آسفالت ریخته‌شده حرکت می‌کند. اتو شامل این قسمت‌ها است: صفحۀ اتو، مرتعش‌کننده، گرم‌کن، قسمت کنترل ضمخامت و کنترل حد نهایی (حد بالایی) می‌باشد.
مخزن
مخرن فینیشر در جلوی ماشین یا به‌عبارتی در جلوی قسمت کشش ماشین قرار دارد. مخلوط آسفالت توسط کامیون حمل می‌شود، هنگامی‌که فینیشر قصد بارگیری دارد، جلوی مخرن به پشت کامیون می‌چسبد و مخلوط آسفالت از کامیون تخلیه و به داخل مخرن فینیشر ریخته می‌شود. مخزن دارای دو لبۀ تاشو (بال) می‌باشد، درحالی‌که فینیشر در حال کار است و قصد دارد تمام مخلوط درون مخزن را روی سطح پخش کند، با شرکت بال‌ها به طرف بالا یا به‌عبارتی جمع‌کردن بال‌ها، مخلوط آسفالت از کناره‌های مخزن جمع شده و به وسط مخزن نزدیک می‌شوند، این عمل تخلیۀ مخلوط از مخزن را تسهیل کرده و باعث می‌شود مخزن به‌طور کامل خالی شود، یا به‌عبارتی مخزن به این وسیله تمیز می‌شود. در مدل‌های متفاوت فینیشرها، عمل جمع‌شدن بال‌ها توسط نیروی انسانی و به‌صورت مکانیکی یا به‌صورت هیدرولیکی و با کنترل توسط راننده انجام می‌شود.
استوانۀ هرزگرد
جلوی مخزن چند استوانۀ هرزگرد (معمولاً ۴ عدد) قرار دارد، وجود این استوانه‌ها جهت ایمنی دستگاه و همچنین ایمنی کامیون حمل مخلوط آسفالت در حین بارگیری می‌باشد. اصولاً در موقع خالی‌کردن آسفالت کامیون به مخزن قفل می‌شود و یکی از وظایف فینیشر هل‌دادن کامیون نیز می‌باشد و این هل‌دادن توسط این غلتک‌ها انجام می‌شود و مکانیزم آن این است که همان‌طورکه چرخ‌های کامیون می‌غلتند این غلتک‌ها نیز می‌چرخند.
نقاله
پس از تخلیۀ مخلوط آسفالت درون مخزن، مخلوط برای پخش‌شدن روی سطح به عقب ماشین هدایت می‌شود. این امر توسط شمش‌ها یا نبشی‌ها (بسته به مدل ماشین)، که روی زنجیر نقاله‌هایی سوار هستند انجام می‌شود، تعداد نقاله‌ها معمولاً دو عدد می‌باشند. دو نقاله در کنار هم قرار دارند و هرکدام به یکی از حلزونی‌ها مخلوط می‌رسانند. جنس شمش‌های نقاله از فولاد می‌باشد. این دو نقاله بیش از نصف عرض ماشین را پوشش می‌دهند. مخلوط توسط این قسمت به طرف دریچۀ محفظۀ حلزونی‌ها هدایت می‌شود، این دریچه قابل‌تنظیم می‌باشد، متناسب با ضخامت مخلوط آسفالتی که پخش می‌شود، می‌توان اندازۀ این دریچه و درنتیجه مقدار مخلوط عبوری از آن را تنظیم کرد. درصورتی‌که شمش‌های تغذیه برعکس جهت معمول حرکت کند، مخزن از مخلوط آسفالت خالی شده و تمیز می‌شود.
حلزونی
معمولاً درون محفظه دو حلزونی در کنار هم وجود دارد که عمل پخش یکنواخت مخلوط روی زمین را به‌عهده دارند. وظیفۀ حلزونی‌ها دریافت آسفالت از مخزن به‌وسیلۀ نقاله و نیز تقسیم آن در جلوی اتو به مقدار موردنیاز می‌باشد و اگر به هر علت آسفالت زیادتر از مقدار موردنیاز اتو، انباشته شود خودبه‌خود جریان آسفالت قطع می‌شود. حلزونی‌ها به‌طور جداگانه قابل تنظیم و کنترل می‌باشند، همچنین در اکثر مواقع هر حلزونی توسط نقاله و شمش مخصوص به خود و به‌طور جداگانه تغذیه می‌شود. حلزونی‌ها دارای اهرم تنظیمی هستند که به حلزونی زاویه می‌دهد تا بتواند حالت‌های مختلفی در سطح ایجاد کند، مانند سطح برآمده، فرورفته و یا شیبدار (تنظیم ضخامت).
در برخی از انواع پیشرفتۀ فینیشرها، سنسورها و تنظیم‌کننده‌های خودکاری برای تنظیم میزان ریزش حلزونی‌ها وجود دارد و به این ترتیب این ماشین‌ها قابلیت کار روی سطوح ناصاف، زمین‌های ناهموار با شکاف و یا سطحی که تسطیح و آماده نشده است را دارند و می‌توانند سطحی صاف از آسفالت روی این سطوح ایجاد کنند. در دیگر سیستم‌های پیشرفته قابلیت استفاده از دوربین نقشه‌برداری و سنسورهای تشخیص موقعیت وجود دارد که به ماشین کمک می‌کند به‌صورت خودکار مسیر موردنظر و مشخص‌شده برای راه در نقشه (مثل انحراف‌های جاده به چپ و راست) را دنبال کرده و دقیقاً طبق نقشه عملیات آسفالت‌ریزی را انجام دهد.
اتو
اتو پشت قسمت کشش متصل است و کار خود را در ادامۀ کار حلزونی‌ها انجام می‌دهد و درست پشت حلزونی‌ها حرکت می‌کند. اتو کار پخش مخلوط را کامل کرده و سطحی صاف و یکدست با مقدار کمی تراکم ایجاد می‌کند. اتو دارای دو بازوی بلند برای اتصال به قسمت کشش (تراکتور) می‌باشد که از طریق این دو بازو انعطاف‌پذیری اتو نسبت به تغییر ارتفاع سطح در حین کار تأمین می‌شود (سیستم تعلیق) تا قادر باشد پستی و بلندی‌های سطح را به‌طور کامل (در حد امکان) از بین برده و سطحی کاملاً صاف و یکنواخت به‌دست دهد.
متراکم‌کننده
متراکم‌کننده به مخلوطی که حلزونی‌ها روی سطح پخش کرده‌اند ضربه می‌زند و مخلوط را کمی فشرده می‌کند. مخلوط آسفالت بعد از اینکه توسط حلزونی‌ها در عرض پخش شد در جلوی اتو (قبل از متراکم‌کننده) انباشته می‌شود و به تناسب سطح زیرسازی از زیر اتو عبور کرده و روی سطح گسترده می‌شود. به عبارت دیگر در جایی که سطح زیرسازی دارای گودی باشد، مقدار بیشتری مخلوط آسفالت روی سطح ریخته می‌شود تا به سطح تراز برسد و توسط متراکم‌کننده کوبیده شده و در جاهای بلندتر مخلوط آسفالت کمتری از اتو عبور می‌کند و اضافی مخلوط در جلوی متراکم‌کننده می‌ماند و در ادامۀ راه پخش می‌شود. این قسمت ممکن است قابلیت ویبره داشته باشد که باعث ایجاد فشردگی بیشتری در سطح می‌گردد.
لرزانندۀ اتو در صفحۀ اتو ایجاد لرزش می‌کند، لرزش در سطح افقی باعث می‌شود که هوای داخل آسفالت خارج و نیز لرزش عمودی که توسط Tamping Bar انجام می‌شود مقداری فشردگی اولیه در مخلوط ایجاد کرده و باعث می‌گردد آسفالت به غلتک‌زدن زیادی نیاز نداشته باشد. لرزاننده در فینیشر می‌تواند به دو حالت متفاوت وجود داشته باشد، به این‌صورت که یا صفحۀ اصلی اتو خود قابلیت ارتعاش داشته و می‌لرزد یا قسمت جداگانه‌ای برای ایجاد لرزش تعبیه شده است. ممکن است متراکم‌کننده دارای اهرم‌های اعمال فشار (معمولاً به‌شکل هیدرولیکی) باشد و با فشار قابل‌تنظیم ضخامت لایۀ آسفالت را به اندازۀ دلخواه درآورد.
صفحۀ اتو
به‌دنبال متراکم‌کننده صفحۀ اتو حرکت می‌کند که زاویۀ آن به‌طور دقیق قابل‌تنظیم است و سطحی صاف و یکنواخت برجا می‌گذارد که آمادۀ عبور غلتک است. صفحۀ اتو معمولاً به‌صورت دو تکه است (روبه‌روی هر حلزونی یک تکه از صفحه قرار دارد). هریک از این تکه‌ها دارای گرم‌کن هستند. آسفالت ریخته‌شده نباید سرد شود، درصورت سردشدن مخلوط عمل تراکم توسط غلتک ناقص صورت می‌گیرد و آسفالت به‌خوبی متراکم نمی‌شود. بنابراین به‌وسیلۀ گرم‌کن صفحۀ اتو، در آخرین مرحلۀ کار فینیشر، مخلوط گرم می‌شود و آمادۀ عبور غلتک می‌گردد. گرم‌کن معمولاً به‌وسیلۀ نفت سفید یا گاز پروپان گرم می‌شود، روغن با سوختن نفت یا پروپان گرم شده و با عبور از لوله‌های مجاور صفحۀ اتو گرمای لازم را ایجاد می‌کند. در موارد خاص ممکن است از المنت برای ایجاد گرما استفاده شود، اما به‌دلیل مصرف بالای برق معمول نمی‌باشد.
فینیشر ممکن است دارای قسمتی معروف به پاشنه باشد که موازی با مسیر حرکت قرار می‌گیرد و کناره‌های آسفالت ریخته‌شده را صاف کرده و مشخص می‌کند. تنظیم پخی کنارۀ راه و لبه‌ها مثل کنارۀ جوی معمولاً به‌صورت نیمه‌اتوماتیک یا تمام‌اتوماتیک انجام می‌شود. شکل متداول پاشنه‌ها به‌صورت چرخ فلزی کوچکی است که زاویۀ آن با سطح افق قابل‌تنظیم بوده و کناره‌های مسیر را بیشتر کوبیده و پخ می‌کند. در مسیرهای ناصاف سیستم‌هایی برای تنظیم و تغییر زاویۀ اتو وجود دارد، اما این کار باعث ایجاد حرکت جانبی در دستگاه می‌شود که موجب کاهش سرعت پیشروی می‌گردد و در خیلی از مواقع اپراتور از این تنظیمات صرف‌نظر می‌کند. برای حل این مشکل در بسیاری از فینیشرها کفش کوتاه یا بلند (اسکی) تعبیه شده است.
در ماشین‌های پیشرفته روی کفش از سنسورهایی استفاده شده است که در حین حرکت پستی و بلندی سطح را نشان می‌دهد. در مواقعی که پستی و بلندی سطح زیاد باشد، به‌جای کفش از اسکی استفاده می‌کنند، که روی بلندترین نقطۀ سطح سر می‌خورد و اطلاعات را به قسمت کنترل هد اتو منتقل می‌کند. وقتی قسمت‌های بلند سطح مشخصی باشند، اتو مقدار مخلوطی که در هر قسمت پخش می‌کند را به‌طور اتوماتیک تنظیم می‌کند (در ماشین‌هایی با تکنولوژی بالاتر). اندازۀ کفش بلند خود متغیر است و شامل اسکی کوتاه و اسکی بلند می‌شود. هرچه کفش بلندتر باشد برای سطوح ناصاف‌تر کاربرد دارد.
نکاتی که در حین استفاده از فینیشر باید رعایت شود:
۱) در مواقعی که سطح محدود و خاصی موردنظر است یا در هنگام متصل‌کردن قطعات آسفالت، ناظر یا کارگران ماهر باید مسیر را علامت‌گذاری کنند، علامت‌گذاری صحیح و همچنین چک‌کردن مسیر بعد از آسفالت‌کردن از به‌وجودآمدن مسیرهای مواج جلوگیری می‌کند.
۲) برای تنظیم یا تغییر ضخامت آسفالت بهتر است قبل از شروع کار تنظیمات ماشین انجام شود. تغییر ضخامت در حلزونی‌ها سریع‌تر و راحت‌تر از اتو انجام می‌شود.
۳) پخش مخلوط آسفالتی باید در شرایط جوی مناسب انجام گیرد. درجه حرارت محیط و آمادگی سطح راه از هر نظر باید برای عملیات مناسب باشد. در بارندگی یا روی سطوح سرد و مرطوب، نمی‌توان به پخش آسفالت اقدام نمود. مطابق آیین‌نامۀ روسازی آسفالتی راه‌های ایران، نشریۀ شمارۀ ۲۳۴ دفتر امور فنی، حداقل درجه حرارت هوا برای پخش آسفالت ۱۰ درجۀ سانتی‌گراد و درجه حرارت هوا در موقع پخش رویه باید ۲۵ درجۀ سانتی‌گراد باشد.
۴) در حالتی که ضخامت زیاد باشد این کار باید به دفعات انجام گیرد و هر بار ضخامتی ریخته و کوبیده شود تا درنهایت به ضخامت موردنظر دست یابیم، درغیراین‌صورت لایه‌های زیرین آسفالت خوب کوبیده و فشرده نمی‌شوند و سطح دچار تغییرشکل یا ترک‌خوردگی می‌شود. در فواصل میان لایه‌های کوبیده‌شده، برای ریختن لایۀ بعدی آسفالت باید روی سطح قیرپاشی شود (با ماشین قیرپاش یا ملحقات خاص بعضی فینیشرها).
۵) سطوحی که با آسفالت در تماس هستند (در هرکدام از ماشین‌های آسفالت بهتر است پس از اتمام کار با آب و صابون یا آب و آهک (یک حجم آهک و سه حجم آب) شسته و کاملاً تمیز شوند تا از فرسایش زودهنگام آن‌ها جلوگیری شود. البته باید دقت کرد که آهک با آسفالت تازه تماس نداشته باشد، زیرا باعث خرابی آن می‌شود.
منبع: معرفی ماشین‌آلات ساختمانی، نشریۀ شمارۀ ۴۴۶، معاونت نظارت راهبردی، دفتر نظام فنی اجرایی، ۱۳۸۸
سلام داداش کسی است بتونه فنیشر یادم بده خیلی واجبه