مهمترین رکن هر کسب وکاری را باید نیروی کار آن دانست. چرا که بدون وجود نیروی کار، در بسیاری از موارد، کسب و کاری هم وجود نخواهد داشت. از طرفی، بازدهی و موفقیت هر کسب و کاری، تا حد بسیار زیادی، در گرو داشتن نیروی کار فعال، با انگیزه و ماهر است. یکی از موارد مهمی که باعث بهبود راندمان نیروی کار و افزایش انگیزه آنان برای تلاش مضاعف می‌شود، ایمنی محیط کار و استفاده از تجهیزات ایمنی کار است. طبیعتا هر فردی از کار کردن در یک محیط پر خطر و تحت شرایط خطرناک گریزان است و در چنین شرایطی، همواره دچار استرس ناشی از ترس خواهد بود که این موضوع باعث کاهش بهره‌وری در کسب و کار خواهد شد.
تجهیزات ایمنی کار تا حد زیادی مخاطرات موجود در محیط کار را کاهش داده و باعث افزایش اطمینان خاطر کارگران در هنگام انجام کار خواهند شد. به دلیل اهمیت بالای این موضوع، در این مقاله قصد داریم به بررسی آن پرداخته و لزوم استفاده از تجهیزات ایمنی کار و همچنین انواع این تجهیزات را به صورت موردی بررسی نماییم. لذا در صورتی که یک کارفرما و یا نیروی کار شاغل در محیط‌های پرخطر هستید، برای کسب آگاهی‌های لازم در این زمینه، دعوت می‌کنیم در ادامه با ما همراه باشید.
چرا باید از تجهیزات ایمنی کار استفاده کرد؟
به هر اتفاق دور از انتظار و پیش‌بینی نشده‌ای که باعث به وجود آمدن آسیب و خسارت شود، حادثه می‌گویند. این اتفاق اگر در حین کار رخ دهد و موجب آسیب به نیروی کار حاضر در محیط کار شود، حادثه ناشی از کار نامیده می‌شود. هر ساله حوادث بسیاری در محیط‌های کاری رخ می‌دهد که باعث اتلاف نیروی کار، بروز چالش‌های جدی برای کارگران آسیب دیده و خانواده‌های آنها و ایجاد خسارات اقتصادی برای کسب و کارها و اقتصاد جوامع می‌شود. به طور کلی، دو عامل اصلی باعث بروز حوادث ناشی از کار می‌شوند که عبارتند از: شرایط غیر ایمن و اعمال غیر ایمن.
برای پیشگیری از بروز حوادث ناشی از کار، باید از اصول ایمنی پیروی شود. اصول ایمنی قواعدی هستند که باعث ایجاد شرایط ایمن می‌شوند که کارکنان را از خطرات مختلف دور نگه داشته و سلامتی آنها حفظ می‌گردد. ایجاد ایمنی مطلق و ۱۰۰ درصد ممکن نیست و نمی‌شود عوامل خطر را به صورت کامل کنترل کرد، لذا بهتر است که علاوه بر ایجاد ایمنی در محیط، پرسنل مشغول به کار نیز از تجهیزات ایمنی کار استفاده نمایند تا در صورت بروز حوادث غیرمترقبه، دچار آسیب جانی نشوند.
وظیفه تهیه تجهیزات ایمنی کار بر عهده چه کسی است؟
ممکن است این سوال برای شما نیز پیش آمده باشد که تجهیزات ایمنی لازم برای پرسنل را چه کسی باید تهیه کند. آیا این کار بر عهده خود کارکنان است یا که کارفرما موظف به انجام آن می‌باشد؟ برای پاسخ به این سوال، به قانون رجوع می‌کنیم. ماده ۹۱ قانون کار این سوال را پاسخ می‌دهد:
«کارفرمایان و مسئولان کلیه واحدهای موضوع ماده ۸۵ این قانون مکلف هستند بر اساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تامین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار، وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار داده و چگونگی کاربرد وسایل فوق‌الذکر را به‌آنان بیاموزند و در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند. افراد مذکور نیز ملزم به استفاده و نگهداری از وسایل حفاظتی و بهداشتی فردی و اجرای دستورالعمل‌های مربوطه کارگاه می‌باشند.»
مسئول ایمنی کارکنان در هر کسب و کاری، مدیر آن کسب و کار است که باید محیط کار را ایمن نماید. برای این منظور، کارفرما یا مدیر کسب و کار باید به شناسایی و ارزیابی عوامل خطر موجود در محیط کار بپردازد و سپس برای کنترل این عوامل خطر چاره اندیشی نموده و محیط کار را ایمن‌سازی کند. بعد از آن، باید پرسنل را به تجهیزات ایمنی مناسب و کافی تجهیز نموده و آموزش‌های لازم در این زمینه را به آنها ارائه نماید. پرسنل نیز وظیفه استفاده صحیح از این تجهیزات و همچنین نگهداری از آنها را برعهده دارند.
تجهیزات ایمنی کار شامل چه مواردی می‌شود؟
بسته به نوع کار و میزان خطرات، انواع مختلفی از تجهیزات ایمنی کار وجود دارد که در هر کسب و کار و هر شرایطی، بخشی از آنها باید توسط پرسنل مورد استفاده قرار گیرند. از متداولترین تجهیزات ایمنی می‌توان به کلاه ایمنی، ماسک، کفش ایمنی، عینک ایمنی و دستکش ایمنی اشاره کرد. همانطور که مشاهده می‌فرمایید، هر کدام از این تجهیزات، برای محافظت از قسمتی از بدن در برابر خطرات ایجاد شده‌اند. در ادامه به معرفی هر کدام از این موارد خواهیم پرداخت.
کلاه ایمنی
از کلاه ایمنی برای محافظت از سر و به خصوص جمجمه در برابر ضربات مختلف، سقوط اشیاء و تماس مواد شیمیایی خطرناک استفاده می‌شود. یک کلاه ایمنی مناسب، باید سبک، راحت، محکم، ضربه‌گیر و مقاوم به نفوذ آب و مایعات مختلف باشد. علاوه بر این، در یک کلاه ایمنی استاندارد باید بین قسمت داخلی و خارجی، حدود ۲.۵ تا ۳ سانتی فاصله ایجاد شود. این فاصله که فضای محافظ نامیده می‌شود، ضربه وارد شده بر کلاه را روی کل کلاه توزیع نموده و از اعمال نیروی زیاد و ناگهانی به یک قسمت از جمجمه پیشگیری می‌کند.
عینک ایمنی
چشم‌ها یکی از مهمترین و حساس‌ترین اعضای بدن هستند که بدون آنها زندگی و کار برای انسان بسیار مشکل خواهد شد. کوچک‌ترین آسیبی به این عضو حساس، می‌تواند عواقبی جبران‌ناپذیر در پی داشته باشد و انسان را در تمام طول زندگی با عواقب این آسیب مواجه کند. از همین رو، حداکثر محافظت از چشم‌ها در محیط‌های کاری پر خطر باید انجام شود، که برای این کار از انواع عینک‌های ایمنی استفاده می‌گردد.
این عینک‌ها در مشاغل مختلفی همچون تراشکاری، جوشکاری، ریختگری، دندانپزشکی و کارهای آزمایشگاهی کاربرد داشته و مانع ورود ذرات فیزیکی و یا مواد شیمیایی و عفونی خطرناک به چشم می‌شوند. یک عینک ایمنی مناسب باید بر روی چشم حفاظت کافی ایجاد نماید، میدان دید و وضوح دید انسان را مختل نکند، به راحتی قابل استفاده باشد، لنز آن از جنس پلاستیک یا شیشه محکم و نشکن بوده و بدنه‌ای یکپارچه، بدون منفذ و غیرحساسیت‌زا داشته باشد.
دستکش ایمنی
بیشتر کارها با دست‌ها انجام می‌شوند و بدون داشتن دو دست سالم، کار کردن تا حد بسیار زیادی سخت می‌گردد. از طرفی، چون دست‌ها مدام در تماس با ابزارها و مواد گوناگون هستند، همواره احتمال آسیب به آنها وجود دارد. برای پیشگیری از چنین پیشامدی باید حتما چاره‌ای اندیشید که این چاره در بیشتر موارد، استفاده از دستکش ایمنی است.
دستکش‌های ایمنی از دست‌ها در برابر آسیب‌های مختلف مانند برق‌گرفتگی، آسیب‌های فیزیکی، سوختگی و آسیب‌های ناشی از مواد شیمیایی، حساسیت‌زا و عفونی محافظت می‌کند. انواع مختلفی از دستکش‌های ایمنی با ویژگی‌های متفاوت وجود دارد و برای هر نوع کار و یا محیطی، باید از دستکش مخصوص آن کار و محیط استفاده نمود. به طور کلی، دستکش‌های ایمنی باید با دوام و مقاوم بوده و از انعطاف پذیری مناسبی برخوردار باشند. علاوه بر این موارد، بسته به نوع کار، دستکش‌های ایمنی می‌توانند ضد برش، ضد الکتریسیته، ضد حرارت و یا ضد آب باشند.
کفش ایمنی
برای محافظت از پا در برابر سقوط اجسام سنگین بر روی آن، حرارت، برق گرفتگی و تماس با مواد شیمیایی خطرناک، از کفش‌های ایمنی استفاده می‌شود. این کفش‌ها انواع مختلفی دارند و هر کدام برای نوعی از کار و محیط خاصی طراحی شده‌اند. از همین رو، در هنگام تهیه آنها، باید به نوع کار و نوع خطرات موجود در محیط کار دقت نمود. به طور کلی، یک کفش ایمنی مناسب باید سبک بوده و طراحی و ساخت آن با فیزیک پا متناسب باشد. کارگران باید در زمان‌های طولانی کار این کفش‌ها را به پا داشته باشند و در صورت نامناسب بودن وزن یا طراحی، ممکن است به پا آسیب رسانده و راندمان کاری را کاهش دهند.
علاوه بر این، کفی این کفش‌ها باید پاشنه‌ی استانداردی داشته و از جنس مناسبی تهیه شود تا در برابر سر خوردن، نفوذ مواد خطرناک به کفش و برق‌گرفتگی از فرد محافظت نمایند. برخی از این کفش‌ها نیز دارای یک قالب فلزی از جنس فولاد آبکاری شده هستند که به منظور جلوگیری از آسیب به پا در اثر سقوط اجسام، در کفش‌ها تعبیه شده است. مقاومت این قالب‌های فلزی به طور استاندارد باید به گونه‌ای باشد که از پا در برابر ضرباتی با حداقل ۲۰۰ ژول انرژی محافظت نماید. یعنی اگر جسمی ۱۰ کیلوگرمی از ارتفاع دو متری بر روی آن سقوط کرد، آسیبی به پا وارد نشود.
ماسک تنفسی
یکی از پرکاربردترین تجهیزات ایمنی کار، ماسک تنفسی است. ماسک‌ها به طور کلی، برای پیشگیری از ورود انواع آلودگی‌های شیمیایی و عفونی به سیستم تنفسی مورد استفاده قرار می گیرند. انتخاب ماسک مناسب بستگی به نوع کار و محیطی دارد که در آن مشغول به کار هستید. انواع مختلفی از ماسک های نیمه صورت و تمام صورت، فیلتردار و بدون فیلتر در بازار موجود است که هر کدام برای محافظت انسان در برابر نوع خاصی از آلودگی مورد استفاده قرار می‌گیرند. ضمنا باید بدانید که هر ماسک طول عمر خاصی دارد و فقط در این بازه زمانی دارای کارایی مفید است.
گوشی صداگیر
صداهای بلند معمولا تاثیرات مخرب بسیاری بر سلامت انسان می‌گذارند. گفته می‌شود که صداهایی با شدت بیشتر از ۸۵ دسی بل به مرور باعث کاهش شنوایی انسان خواهند شد. علاوه بر آن، این صداها در صورتی که مداوم باشند، ممکن است فرد را دچار تنش‌های روحی و روانی نموده و کیفیت زندگی او را کاهش دهند. صداهای ناهنجار همچنین می‌توانند باعث بر هم خوردن تمرکز افراد حین کار شده و احتمال بروز خطا و حادثه را افزایش دهند.
از طرفی، برخی از محیط‌های کاری، به خصوص محیط‌های صنعتی، همواره پر از انواع صداهای ناهنجار و بلند می‌باشد که تهدیدکننده سلامت کارکنانی است که در آنجا مشغول کارند. برای حل این مشکل و کاهش مقدار صدای ورودی به گوش، انواع مختلفی از گوشی صداگیر طراحی و به بازار عرضه شده است. این گوشی‌ها، به طور کلی، در دو نوع ایِرپلاگ و ایِرماف ساخته می‌شوند.
گوشی‌های صداگیر ایِرپلاگ، به شکل استوانه‌های کوچکی از جنس لاستیک با اسفنج وینیل ساخته شده و درون گوش قرار می‌گیرند. این نوع گوشی‌ها کوچک و ارزان بوده و به راحتی در هر شرایطی قابل استفاده هستند. از طرفی طول عمر آنها معمولا کم بوده و فقط قادرند که شدت صدا را بین ۱۰ تا ۱۵ دسی بل کاهش دهند.
گوشی‌های ایِرماف، به شکل هدفون ساخته شده و بر روی گوش قرار می‌گیرند. این گوشی‌ها قیمت بالاتری نسبت به انواع ایِرپلاگ داشته و عموما طول عمر بالایی دارند.
تجهیزات ایمنی کار در ارتفاع
انجام برخی از مشاغل، مستلزم کار در ارتفاعات بلند است. به عنوان مثال، کارگران ساختمانی یا کارکنان شاغل در دکل‌های نفتی، عموما مجبورند در ارتفاعات کار کرده و از این رو، همواره در خطر سقوط از ارتفاع قرار دارند. سقوط از ارتفاع معمولا منجر به مرگ یا ازکارافتادگی کارگران خواهد شد. به همین خاطر، باید همواره توسط کارفرمایان، تجهیزات ایمنی لازم برای این کارگران تهیه شده و بدون استفاده از این تجهیزات، در ارتفاع کار نشود. این تجهیزات معمولا شامل کمربند ایمنی، طناب نگهدارنده و کلاه ایمنی است که مانع سقوط یا آسیب به فرد خواهند شد. در مورد کلاه ایمنی، پیش از این توضیحات لارم ارائه شد. باقی تجهیزات را در ادامه را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
کمربند هارنس (کمربند ایمنی)
کمربند هارنس شامل یکسری تسمه از جنس پلی استر است که به شکل یک لباس طراحی شده و توسط کارگران پوشیده می‌شود. همچنین، این کمربند در قسمت جلو دارای یک قطعه فلزی به نام دی رینگ است. این قطعه از جنس فولاد یا آلومینیوم فورج ساخته شده و موجب اتصال کمربند ایمنی به طناب نگهدارنده می‌شود. کمربند ایمنی قابلیت تحمل وزن تا ۱۰۰ کیلوگرم را دارد و در انواع فول بادی، رگلاژی و جلیقه‌ای تولید می‌شود.
لنیارد
لنیارد از یکسری طناب و تسمه محکم از جنس پلی آمید یا ابریشم ساخته شده و دارای دو یا چند قلاب است. این قلاب‌ها از یکسو به دی رینگ (کمربند ایمنی) و از سوی دیگر به یک جایگاه مطمئن متصل شده و از سقوط فرد جلوگیری می‌کنند. علاوه بر این، لنیارد دارای یک قسمت دیگر به نام شوک‌گیر است که شوک ناشی از ضربات ناگهانی را گرفته و مانع از سقوط فرد می‌شود. این وسیله دارای انواع دو شاخه و سه شاخه بوده و با قیمت‌های مختلف در بازار موجود است.
طناب نجات
طناب نجات به هارنس متصل می‌شود و در صورتی که فرد از ارتفاع سقوط نماید، او را نگه داشته و از برخورد او به زمین جلوگیری می‌کند. این طناب‌ها معمولا در دو سر خود دارای قلاب فلزی می‌باشند و تحمل وزن فوق‌العاده بالایی دارند. مطابق با استاندارد‌ها، این طناب‌ها باید قابلیت تحمل ۲۴۵۰ کیلوگرم وزن را داشته باشند.
صندلی یودیوم
برخی از مشاغل مانند تمیز کردن شیشه‌ها و تعمیرات نمای ساختمان‌های بلند، مستلزم آویزان شدن کارگران در حین انجام کار در ارتفاع است. از طرفی، در زمان‌های تعلیق طولانی، تسمه‌های هارنس بدن کارگران را اذیت کرده و اجازه کار طولانی مدت را به افراد نمی‌دهد. از همین رو، در این مواقع باید از ابزار ایمنی دیگری به نام صندلی یودیوم استفاده نمود. این صندلی‌ها به هارنس متصل شده و فرد می‌تواند به راحتی روی آنها نشسته و کار خود را انجام دهد.
سخن آخر
تهیه تجهیزات ایمنی کار، متناسب با خطرات موجود در محیط، بخشی از حقوق نیروهای شاغل در کسب و کارهای مختلف است که باعث خواهد شد آنها کمتر در معرض آسیب قرار بگیرند. این موضوع استرس و ترس آنها را کاهش داده و انگیزه آنان را برای کار افزایش خواهد داد. اگر اندکی تحقیق نمایید، متوجه خواهید شد که اکثر شرکت‌های بزرگ و موفق در زمینه‌های مختلف، همواره به دنبال جذب بهترین نیروهای کار بوده و پس از جذب، تمام تلاش خود را بر ارج نهادن به کارکنان و ایجاد انگیزه مضاعف در آنها معطوف می‌دارند. موضوعی که شاید بتوان آن را راز موفقیت بسیاری از این شرکت‌ها دانست.
مهم است که این تجهیزات به گونه‌ای تهیه شوند که استفاده از آنها برای پرسنل آزاردهنده و دست و پا گیر نباشد. چنانچه یک کارگر و یا کارفرما هستید و تجربه یا نظر خاصی در رابطه با این موضوع دارید، می‌توانید از طریق بخش نظرات با ما در ارتباط باشید. ما مشتاقانه منتظر شنیدن نظرات شما هستیم.
