تاور کرین یا جرثقیل برج‌سازی یکی از دستاوردهای مهم بشری می‌باشد که ساختارهای متفاوتی بنا به نوع توقع کاربر را دارا می‌باشد و در زمینه‌های برج‌سازی، سدسازی، سیلوسازی، پل‌سازی و … به کار گرفته می‌شود.
تاور کرین می‌تواند در ارتفاع‌های متفاوت با باربرداری‌های متفاوت در شعاع‌های متفاوت خدمت‌دهی نماید و چون قدرت مانور بسیار بالا در زمینه‌ی باربرداری جهت استفاده‌های گوناگون را دارا می‌باشد موردتوجه قشر عظیمی از صنعتگران را چه در زمینه‌ی برج‌سازی و … به خود اختصاص داده است.
تاور کرین چگونه کار می‌کند؟
تاور کرینها انواع مختلفی دارند که تقریباً همگی از یک قانون در انجام کار و باربرداری تبعیت میکنند. تاور کرینها ویژگی‌های گسترده‌ای دارند و از قابلیت‌های متنوعی برخوردارند.
این دستگاهها می‌توانند بارهایی به اوزان مختلف را بلند کنند، به سمت جلو و عقب و به‌طور گردشی مانور داده و ارتفاع خود را افزایش دهند. در ادامه توضیح مختصری درباره‌ی هریک از این ویژگی‌ها داده شده است.
-
قدرت باربرداری تاور کرین
قدرت باربرداری در تاور مبنی بر ساختار آنها می‌باشد که تا چه تناژی را می‌تواند از روی زمین بلند کند که این کار توسط الکتروموتور انجام می‌شود و الکتروموتور به گیربکس و از گیربکس به درام یا همان وینچ متصل است و توسط وینچ مقدار نیاز سیم بکسل تا ارتفاع موردنیاز دستگاه و رابطی به نام هوک قلاب به بار متصل می‌گردد.
لازم به ذکر است پس از راننده و فرمان هدایت، کلیه‌ی سیستم فوق توسط یک سری میکروسوئیچ در حال کنترل است تا دستگاه بار بیش از حد مجاز را (تناژ) از روی زمین بلند نکند و ایمنی دستگاه حفظ گردد.
تمامی این مراحل به قدرت باربرداری یا تناژ دستگاه منصوب است.
-
قدرت مانور بار به سمت جلو و عقب (شاریوت)
تاور کرین ها پس از بلند کردن بار از روی زمین دارای مانور حرکت بار به سمت جلو یعنی دور از دستگاه (شاریوت به جلو ) و حرکت بار به سمت عقب یعنی به سمت خود دستگاه (شاریوت به عقب) می باشند.
البته لازم به ذکر است باری را که بیش از حد مجاز تناژ دستگاه می باشد را توسط میکروسوئیچ های قطع کن کنترول می نماید و از جلو رفتن آن خود داری می کند .
-
قدرت مانور گردشی (گردان)
تاور کرینها علاوه بر دارایی قدرت بلند کردن بار و حرکت آن به جلو و عقب دارای قدرتی هستند که در شعاع ۳۶۰ درجه می‌تواند بار را جابه‌جا کند و به هر نقطه‌ی دلخواه بار را منتقل کند.
معمولاً این کار توسط ۱یا ۲ الکتروموتور و ۱ یا ۲ گیربکس انجام میگیرد که جهت ایمنی آن نیز میکروسوئیچ‌هایی تعبیه شده در مواقع لزوم از دور زدن بی‌جا جلوگیری نماید .
-
قدرت حرکت کلی دستگاه تاور کرین
تاور کرینها توانایی حرکت روی زمین و انتقال کلی دستگاه از نقطه‌ای به نقطه‌ی دیگر را دارا می‌باشند. آنها جهت خزیدن بر روی زمین متفاوت می‌باشند. بعضی از آنها توسط قرار گرفتن روی ریل جابه‌جا می‌گردند و گونه‌ی دیگری از آنها روی زنجیرهایی که شباهت به زنجیر تانک دارند بر روی زمین حرکت میکنند.
نوع دیگری از آنها بر روی چرخ‌های بزرگی که همانند لاستیک هواپیما است بر روی آنها حرکت میکنند. کلیه‌ی حرکت این دستگاهها معمولاً توسط الکتروموتورهای برقی و گیربکس‌های بسیار قوی که دارای ترمزهای بسیار قوی می‌باشد صورت میگیرد.
-
قدرت ارتفاع‌گیری یا افزایش ارتفاع
همواره برای عموم این سوال مطرح است که تاور کرینها چگونه به نقاط مرتفع میرسند و چگونه افزایش ارتفاع پیدا میکنند. لازم به توضیح است، تاور کرینها پس از نصب و مونتاژ اولیه که توسط جرثقیل موبایل (سیار) انجام میگیرد جهت افزایش ارتفاع از قدرت خود مونتاژ دستگاه استفاده میکنند.
این کار مستلزم یک سری عملیات بسیار حساس می‌باشد و با اضافه کردن سکشن (قطعه‌ی ارتفاعی) ارتفاع میگیرد و با کم کردن آن ارتفاع آن نیز کم می‌گردد. البته انواع گوناگون تاور کرینها بنا بر تیپ و یا کشور سازنده عملیات متفاوتی را دارا می‌باشند.
توضیح این که پس از ارتفاع استانداردی که سازنده‌ی دستگاه تعیین نموده است می‌بایست جهت ارتفاع بیشتر از استاندارد دستگاه توسط کادر آنکاراژ (کمربند) به نقاطی از ساختمان و یا سازه‌ی موردنظر مهار گردد. کلیه‌ی مراحل نصب، مونتاژ، ارتفاع دادن، بستن کمربند و … می‌بایست توسط نیرو های متخصص و کارآزموده قرار گیرد زیرا کوچ‌کترین اشتباه می‌تواند آخرین اشتباه افراد باشد.
موارد ایمنی در استفاده از جرثقیل برجی (تاور کرین tower crane):
- جرثقیل های برجی (تاور کرین) فقط باید توسط شخص دارای صلاحیت برپا و برچیده شوند و توسط افراد متخصص مورد بازدید و بازرسی قرار گیرند. در صورت لزوم آموزش های لازم جهت برپایی و برچیدن صحیح به افراد درگیر در این کار داده شود.
- جرثقیل های برجی باید توسط اپراتورهای دارای صلاحیت و آموزش دیده راهبری شوند. اپراتورها می بایست از سلامتی جسمی و روحی برخوردار بوده و مشکلات بینایی و شنوایی نداشته باشند. هم چنین اپراتورها می بایست قادر به کنار آمدن با شرایط مختلف (مدیریت کردن شرایط) در سایت های عملیاتی مختلف باشند.
- در جایی که اپراتور جهت جابجایی بار، نیاز به کنترل و راهنمایی شخص دیگری داشته باشد، می بایست فردی متبحر برای برقراری ارتباط با اپراتور توسط بی سیم ( سیگنال های رادیویی) یا حرکات دست در نظر گرفته شود.
- اپراتور تاور کرین می بایست بازرسی های روزانه و هفتگی از دستگاه را انجام دهد و زمان کافی برای این بازرسی در نظر بگیرد. گزارش این بازرسی باید بصورت مکتوب تهیه شده و نگهداری شود.
- اپراتور جرثقیل می بایست به سرعت باد حین بلند کردن و جابجایی بار توجه کافی داشته باشد و از اختیارات لازم برای متوقف کردن باربرداری به علت وزش باد شدید ، برخوردار باشد.
- تاور کرین همواره می بایست فضای کافی جهت چرخش داشته باشد.
- گاهی تاور کرین ها شرایط خاص و غیر معمولی برای انجام کار دارند که در آن شرایط باید توجهات کافی جهت رعایت نکات ایمنی در نظر گرفته شود، برای مثال به برخی موارد ایمنی جهت کار در شرایط خاص اشاره می شود: ▪️به محدوده کاری و عملیاتی جرثقیل برجی توجه شود.
▪️ ارتفاع ساختمان ها در نظر گرفته شود.
▪️سرعت مناسب جهت بالابردن بار در آن شرایط در نظرگرفته شود.
▪️به وزن بارهای حساس و بحرانی توجه کافی شود.
▪️درنوع پایه های تاور و نحوه نصب آن دقت کافی صورت گیرد.
▪️به شرایط زمینی که تاور بر روی ان قرار می گیرد توجه شود.
▪️ارتفاع استاندارد کاری جرثقیل با توجه به دستورالعمل شرکت سازنده مورد توجه قرار گیرد. - هنگامی که دو یا چند جرثقیل در یک سایت مشغول به کار هستند باید ارتفاع مجاز کاری هر یک برای جلوگیری از هرگونه برخورد مشخص شود.
- جرثقیل های برجی کوچکتر با ظرفیت باربرداری سبکتر معمولا برای پروژه هایی مناسب هستند که از روش های سنتی ( با آجر، بتن و…) در ساخت وساز استفاده می کنند. البته در این شرایط معمولا از جرثقیل های نصب شده بر روی کامیون (متحرک و کارگاهی) استفاده می شود.
- جرثقیل های بزرگتر با ظرفیت باربرداری بیشتر معمولا برای پروژه هایی استفاده می شوند که از قطعات پیش ساخته برای ساخت و ساز استفاده میکنند که برای جابجایی این قطعات نیاز به جرثقیل هایی با ظرفیت بالا داریم.
- تحت شرایط استاتیک، وزن بار متصل به جرثقیل طبق جدول بار نباید از ۶۷ درصد میزان بار واژگونی فراتر رود.
- در شرایطی که باد می وزد، وزن بار متصل به جرثقیل ، طبق جدول بار، نباید از ۷۷درصد میزان بار واژگونی فراتر رود.
- پایداری این جرثقیل ها بستگی به طول بوم، طول بوم کمکی یا ترکیبی از هر دو، استقرار وزنه های تعادلی و ارتفاع برج دارد و جدول بار این گونه جرثقیل ها طبق موارد ذکر شده توسط سازنده تنظیم می شود.
- نیروهای ناشی شده از سرعت و جهت باد وارد بر جرثقیل، بر پایداری دستگاه تأثیر فراوانی دارند.
- در صورت حرکت جرثقیل با بار، تأثیر نیروهای وارده بر دستگاه باید در تعیین میزان بار مجاز اعمال شوند.
- آغاز واژگونی جرثقیل هنگامی است که جمع جبری نیروهای واژگونی با جمع جبری نیروهای پایداری دستگاه برابر می شوند.
- جدول بار این گونه جرثقیل ها باید خوانا، با دوام و واضح بوده و در دسترس راننده قرار داشته باشد.
- جدول بار جرثقیل مختص به همان جرثقیل است و از جابه جایی جداول بار دستگاه ها باید خودداری شود.
- الزامات تعیین پایداری عقب دستگاه عبارتند از:
- طول بوم در حداقل ممکن بکار رود
- بوم یا Trolley در حداقل شعاع کاری قرار داشته باشند.
- جرثقیل بدون بار باشد.
- جرثقیل در حالت تراز قرار داشته باشد.
- در صورتی که جرثقیل تعمیر شده و یا اصلاحاتی روی آن انجام گرفته تنها توسط سازنده اصلی یا فرد مجاز تست و راه اندازی گردد.
- کلیه مدارک ،اسناد تعمیر، نگهداری و بازرسی از دستگاهها باید مستندسازی شود.
- موقعیت و نصب صحیح وسایل نشانگر، اهمیت زیادی در ایمنی این نوع جرثقیل ها دارد.
- موقعیت، نصب و تنظیم صحیح شیرهای ایمنی فشار باد یا هیدرولیک نقش مهمی در ایمنی دستگاه دارد.
- مکانیزم بالابر بار در این نوع جرثقیل ها باید به کلاچ موتور مجهز باشد.
- جرثقیل های با موتور الکتریکی باید سیستم های کنترل کننده ی سرعت داشته باشند.
- قلاب این گونه ها جرثقیل ها باید دارای ضامن ایمنی باشد.
- زمانی که قلاب در پایین ترین وضع ممکن قرار دارد، باید حداقل دو دور کامل سیم بکسل در درام بالابر باقی بماند.
- انتهای سیم بکسل درام طبق توصیه ی سازنده باید به درام وصل شود.
- لبه ی درام جمع کننده ی سیم بکسل باید از آخرین دور سیم بکسلی که به دور آن پیچیده شده ۱۳ میلی متر بالاتر قرار داشته باشد.
- قطر درام از ۱۸ برابر قطر اسمی سیم بکسلی که به دور آن پیچیده شده نباید کمتر باشد.
- در اتاق راننده باید تجهیزاتی برای متوقف کردن چرخش درام هنگام بالا یا پایین آوردن بار موجود باشد.
- برای کنترل درام، نشانگرهای چرخش آن باید در دسترس راننده باشد.
- انواع ترمزهای موتوری، ترمزهایی با جریان گردابی، مکانیکی، پنوماتیکی یا هیدرولیکی به منظور کنترل سرعت بار در نظر گرفته شده است.
- ترمز های خودکار نیز در مواقعی که ترمزهای موتوری عمل نکند برای کنترل سرعت بار در این جرثقیل ها در نظر گرفته شده اند.
- برای کنترل بار، زمانی که سایر ترمزها از کار افتاده باشند، علاوه بر ترمزهای ذکر شده، ترمزهای دستی نیز وجود دارد.
- سطح تماس کنترل های پایی نباید لغزنده باشد تا اپراتور به راحتی بتواند حرکت بار را مهار کند.
- شیارهای قرقره ی بالابر باید از سطح آسیب دیده عاری باشد تا باعث صدمه به سیم بکسل نشود.
- شعاع مقطعی انتهای شیار قرقره به گونه ای طراحی شده است که سیم بکسل به راحتی و بدون درگیری از آن عبور کند.
- نواحی قابل دسترسی در جرثقیل های برجی باید تمیز و عاری از روغن، گریس و هرگونه مواد ضایعاتی نگه داشته شود تا خطر سرخوردن و افتادن ایجاد نکند.همچنین کابین جرثقیل باید عاری از مواد قابل اشتعال نگه داشته شود.
- پس از نصب جرثقیل و هنگام عملیات باربرداری توسط دستگاه،ناظر عملیات از نواحی قابل دسترس جرثقیل نسبت به وجود مواد اضافه رها شده در روی سکوهای کاری بازدید به عمل آورده و در صورت وجود آنها را خارج می کند تا خطر سقوط به پایین ایجاد نکند.
- پرسنل تعمیر و نگهداری و راننده ی جرثقیل برای جابه جایی ابزار دستی هنگام بالا یا پایین از دستگاه باید از کوله پشتی های مخصوص استفاده نمایند. لازم به ذکر است برای بالابردن ابزارآلات و بارها سنگین تر از حداکثر بارمجاز، برای جابه جایی دستی ( با کمک طناب و قرقره ) ۲۵ کیلوگرم است.
- محل اتصال تاور کرین به زمین (پایه) برای جلوگیری از ورود افراد متفرقه باید توسط نرده های چوبی یا فلزی تا ارتفاع دو متر حفاظ گذاری شود. نرده های حفاظتی باید قفل داشته باشند و کلید آن در دست اپراتور و ناظر عملیات باشد. علائم هشدار دهنده و ایمنی مانند خطر سقوط اشیاء باید در محل نصب شود.
