فاصله حوزه ها در مذاکرات
هزاران کتاب و مقاله در این باره که جانوران ، پرندگان و ماهیها برای خود قلمرو دارند و از آن محافظت می کنند، نوشته شده است؛ اما فقط در سالهای اخیر کشف شده است که انسان ها نیز قلمرو دارند . زمانی که این موضوع مشخص شد وکاربردهای آن نیز دانسته شد ، نه تنها میتوان درباره رفتار خود و دیگران شناخت کافی داشت ، بلکه می توان واکنش های چهره به چهره دیگران را پیش بینی کرد . ادوارد .تی هال که یک انسان شناس آمریکایی بود یکی از پیشروان مطالعه نیازهای فضایی بشر در اوایل دهه ۱۷۰۶ بود که اصطلاح مجاورت را ابداع کرد . تحقیق های او در این حوزه به شناخت جدیدی از رابطه ما با همنوعان خود منتج شده است . هر کشور یک قلمرو دارد که دارای مرزهای مشخصی است که توسط نگهبانان مسلح محافظت می شود. در داخل هر کشور قلمروهای کوچک تری وجود دارد که ممکن است به شکل ایالت ، استان و یا فرمانداری باشد که هر یک از آنها نیز شامل قلمروهای کوچک تری به نام شهرستان و شهر می باشند. شهرها نیز به خیابان ها ، محله ها و کوچه ها و ساختمانها تقسیم می شوند . ساکنان هر قلمرو نوعی وفاداری نامحسوس نسبت به قلمرو خود دارند که برای محافظت از آن گاه به وحشی گری و کشتن دیگران نیز روی آورده اند. قلمرو همچنین ناحیه یا فضایی است که یک شخص ادعا می کند به او تعلق دارد و مثل این است که عضوی از بدن او می باشد . هر فرد قلمرو فردی متعلق به خود را دارد که کلیه اموال شخصی او از قبیل خانه که توسط دیوار احاطه شده ، داخل اتومبیل، اطاق خواب یا صندلی خصوصی او را شامل می شود و بنابر آنچه دکترهال کشف کرد ، یک فضای مشخص پیرامون بدن ما را نیز شامل می شود . این فصل عمدتاً به توضیح مفهوم این فضا و چگونگی واکنش افراد در برابر تجاوز به آن می پردازد.
فضای شخصی حریم
بیشتر جانوران فضای مشخصی در اطراف بدن خود دارند که آن را به عنوان فضای شخصی یا حریم خود می دانند. میزان گستردگی این فضا به میزان شلوغی محیطی بستگی دارد که این جانور در آنجا رشد کرده است شیری که در مناطق دور افتاده افریقا زندگی می کند ممکن است قلمرویی به شعاع پنجاه کیلومتر یا بیشتر داشته باشد ، که این مسافت به تعداد شیرهای موجود در آن منطقه بستگی دارد ، و هر شیر قلمرو خود را با ادرار کردن یا مدفوع کردن در اطراف مرزهای آن مشخص می کند . از طرف دیگر شیری که در قفس پرورش یافته به دلیل محدودیت فضا و شلوغی ممکن است قلمرویی در حد چند متر داشته باشد .
انسان نیز چون جانوران دیگر حُباب هوای ) air bubble ( قابل حمل متعلق به خود را دارد که اندازه آن به تراکم جمعیت محیطی بستگی دارد که در آن رشد یافته و به هر جا که برود آن را با خود می برد. بنابراین ، این حریم شخصی از جنبه فرهنگی تعیین می شود در حالیکه بعضی فرهنگ ها مثلاً ژاپن به شلوغی عادت دارند ، برخی دیگر فضاهای باز وسیع را ترجیح می دهند و دوست دارند این فاصله را حفظ کنند . هر چند این کتاب عمدتاً به رفتار افرادی می پردازد که در فرهنگ های غربی بار آمده اند. اما مرتبه اجتماعی هم می تواند بر فاصله ای که یک فرد نسبت به دیگران می ایستد تاثیر داشته باشد.
فاصله حوزه ها
شعاع حُباب هوای اطراف افراد طبقه متوسط سفید پوستی که در امریکای شمالی انگلستان ، استرالیا و زلاندنو زندگی می کنند تقریباً به یک اندازه است . این فاصله را می توان به چهار حوزه تقسیم کرد.
– حوزه صمیمی بین ۱۵ تا ۴۵ سانتیمتر
در بین تمام حوزه ها این مهمترین حوزه است و شخص به گونه ای از آن حفاظت می کند که گویی دارایی خود او است . تنها کسانی که از نظر عاطفی با شخص نزدیک باشند مجاز به ورود در این حوزه هستند. این افراد عبارتند از عاشقان ، والدین ، همسر ، فرزندان ، دوستان نزدیک و بستگان .
– حوزه شخصی ۴۶ تا ۱۲۲ سانتیمتر
این فاصله ای است که شخص در مهمانی های غیر رسمی ، مهمانی های اداری ، کارکردهای اجتماعی و گردهمایی های دوستانه رعایت می کند.
-حوزه اجتماعی۱/۲۲ تا ۳/۶ متر
شخص در این حوزه با فاصله از غریبه ها می ایستد. افرادی از قبیل لوله کش ، نجار ،پستچی، مغازه دار محل ، کارمندان جدید در محیط اداری ، و افرادی که به خوبی نمی شناسد .
– حوزه عمومی بیش ار ۳/۶ متر
هنگامی که گروه زیادی از افراد را مورد خطاب قرار می دهیم ، این فاصله مناسبی است که باید انتخاب کنیم.
کاربردهای عملی فاصله حوزه ها در مذاکرات
معمولاً به یکی از دلایل زیر یک شخص به حوزه صمیمی ما وارد می شود . اول: وارد شونده یک دوست نزدیک یا یکی از بستگان است ، یا ممکن است در پی برقراری ارتباط نزدیک باشد . دوم : شخص وارد شونده ممکن است انگیزه خصمانه و قصد حمله داشته باشد ، در حالیکه ممکن است ورود غریبه ها به حوزه شخصی یا اجتماعی خود را تحمل کنیم ، ورود یک غریبه به حوزه صمیمی باعث ایجاد تغییرات فیزیولوژیک در درون بدن ما می شود. ضربان قلب تندتر می شود . آدرنالین موجود در خون ما افزایش می یابد و در حالیکه خود را برای مبارزه یا فرار آماده می کنیم میزان خون ارسالی به مغز ما بیشتر می شود .این به این معنی است که گذاشتن دست به حالتی دوستانه بر روی شانه یا دور بدن یک فرد که به تازگی با او آشنا شده اید، احساس منفی در او نسبت به شما ایجاد می کند حتی اگر برای ناراحت نکردن شما به شما لبخند بزند و وانمود کند که از این کار شما لذت می برد. اگر می خواهید دیگران در کنار شما احساس راحتی کنند ، قانون طلایی حفظ فاصله ها را همیشه به خاطر داشته باشید . هر چقدر رابطه شما با دیگران صمیمی تر باشد اجازه دارید،که به آنها نزدیک تر شوید . به عنوان مثال؛ یک کارمند جدید ممکن است احساس کند که رفتار همکارانش با او سرد است ، اما آنها تا زمانی که او را بهتر بشناسند وی را در فاصله حوزه اجتماعی نگه می دارند
. در زمانی که این فرد برای همکارانش بهتر شناخته شود ، فاصله قلمرو بین آنها با او کاهش یافته تا اینکه سرانجام اجازه می یابد به حوزه های شخصی و حتی در بعضی موارد حوزه های صمیمی آنها نیز وارد شود .
یکی از موارد استثنا درباره قانون فاصله به جایگاه اجتماعی افراد بستگی دارد. مثلاً یک مدیر عالی رتبه شرکت ممکن است در تعطیلات آخر هفته با یکی از کارمندان زیر دست خود به ماهیگیری رفته باشد ، در این حالت هر یک از آنها ممکن است به حوزه شخصی و یا صمیمی دیگری وارد شود . اما در محیط اداری این مدیر، دوست زمان ماهیگیری را در فاصله اجتماعی نگه می دارد تا قوانین نانوشته مراتب اجتماعی را رعایت کرده باشد . ازدحام در کنسرت ها ، سینماها ، آسانسورها ، قطارها و اتوبوس ها ورود به حوزه صمیمی افراد دیگر را اجتناب ناپذیر می کند ، اما مشاهده واکنش های دیگران جالب است . فهرستی از قوانین نانوشته وجود دارد که هنگامی که مردمان دارای فرهنگ غربی با چنین موقعیت های پر ازدحامی مواجه شدند رعایت می کنند. این قوانین عبارتند از :
– شما مجاز نیستید با هیچ کس ، حتی باکسانی که می شناسید، صحبت کنید .
– همیشه باید از چشم دوختن در چشم دیگران اجتناب کنید .
– شما باید یک چهره بی تفاوت و بی احساس از خود نشان دهید .
-اگر کتاب یا روزنامه ای دارید باید وانمود کنید که عمیقاً غرق در مطالعه هستید .
– هر چقدر تعداد جمعیت بیشتر باشد شما کمتر اجازه دارید بدن خود را حرکت دهید .
– در داخل آسانسور شما باید شماره طبقات را نگاه کنید .
اغلب مکالماتی چون بد بخت ، غمگین ، و افسرده را برای توصیف کسانی می شنویم ،که مجبورند در ساعات شلوغ با وسایل نقلیه عمومی به سر کار خود بروند. این بر چسب ها به خاطر حالت بی احساسی است که بر چهره این افراد مشخص است ، اما این قضاوت اشتباه است . تنها چیزی که این شاهدین مشاهده می کنند رعایت قوانین نانوشته مربوط به رفتار در مکان های اجتماعی شلوغ است . وقتی ما در آسانسور ، سینما ، اتوبوس یا مکانهای عمومی شلوغ دیگر هستیم باید به گونه ای رفتار کنیم که انگار افراد دور و بر ما اصلاً وجود ندارند .
در سالهای اخیر دولت ها و برنامه ریزان شهری متوجه شده اند که تراکم شدید جمعیت و ساختمانهای مسکونی، افراد را از حوزه شخصی آنها محروم می سازد. پیامدهای ازدحام بیش از حد جمعیت بر روی گوزن های یک جزیره در آمریکا مورد مطالعه قرار گرفت . این گوزن ها به طور دسته جمعی می مردند در حالیکه غذا به وفور وجود داشت و هیچ نشانه ای از بیماری و یا شکاروجود نداشت. تحقیقات نشان داد که علت مرگ گروهی این گوزن ها ترشح بیش از حد آدرنالین در اثر فشار روانی حاصل از محرومیت از حوزه شخصی در اثر تعداد زیاد جمعیت بود .تحقیقات مشابهی برروی خرگوش ها و موش ها هم انجام شد و نتایج مشابهی
به دست آمد . در نهایت مشخص شد غده های آدرنال نقش مهمی در تنظیم رشد ، تولید مثل و میزان مقاومت دفاعی بدن ایفا می کنند . بنابراین تراکم بیش از حد جمعیت باعث ایجاد واکنش فیزیولوژیک فشار روانی شد که با عوامل دیگری از قبیل گرسنگی ، عفونت ، یا مورد تهاجم قرار گرفتن متفاوت است. شاید به همین دلیل باشد که مناطق پر جمعیت شهری میزان خشونت و جنایت بیشتری دارند . بازجویان پلیس از این روش شکستن حریم برای درهم شکستن مقاومت متهمان مورد پرسش استفاده می کنند . پلیس متهمان را بر روی صندلی های ثابت بدون دسته ، در یک منطقه باز اطاق نشانده و در هنگام پرسیدن سئوالات حوزه های صمیمی و بسیار صمیمی متهم را مورد تهاجم قرار می دهند و در آنجا می مانند تا وی پاسخ دهد . با این روش در مدت زمان کوتاهی مقاومت درونی متهم در هم می شکند.
