استخر سازه‌ای مصنوعی است که آب را همانند مخزنی سرباز برای مصارف گوناگون در خود نگه می‌دارد. از جمله مهم‌ترین انواع استخر می‌توان به جکوزی اشاره کرد. همچنین سونا نیز از جمله بخش‌های جانبی مهم استخرها است. در این یادداشت پس از معرفی کلی استخرها از نقطه‌نظرهای گوناگون و شرح جزئیات مختلف مربوط به آن‌ها، به تاسیسات استخر، تاسیسات سونا و تاسیسات جکوزی می‌پردازیم.
انواع استخرها بر حسب موقعیت نسبت به سطح زمین
استخرها بر حسب موقعیت نسبت به زمین و جایگاه استقرار به سه دسته‌ی استخرهای روی زمین، بالای زمین و درون زمین تقسیم می‌شوند.
در استخرهای روی زمین کاسه‌ی استخر، که از جمله مهم‌ترین بخش‌ها در تاسیسات استخر است، پس از خاک‌برداری و حفر گودال روی زمین قرار می‌گیرد. عمق استخرهای روی زمین معمولاً اندک و ظرفیت آن‌ها به‌نسبت متوسط است. عمق کم این استخرها شیرجه زدن در آن‌ها را ناممکن می‌کند؛ اما نمایش زیر آب به‌منظور اهداف گوناگون آموزشی یا غواصی در این استخرها امکان‌پذیر است. استخرهای روی زمین بیشتر برای کاربردهای تفریحی و آموزشی مناسبند.
استخرهای بالای زمین به آن دسته از استخرها اتلاق می‌شود که بر یک فوندانسیون بالاتر از سطح زمین قرار می‌گیرند. در صورتی که گودبرداری زمین به هر دلیل امکان‌پذیر نباشد، معمولاً ساخت استخرهای بالای زمین نسبت به سایر استخرها ترجیح داده می‌شود. طراحی تاسیسات استخر در برخی از استخرهای بالای زمین به‌نحوی است که امکان جابه‌جایی آن‌ها از مکانی به مکان دیگر وجود دارد.
استخرهای درون زمین دسته‌ی دیگری از استخرها هستند که کاسه‌ی آن‌ها به‌تمامی در زمین قرار می‌گیرد. امکان افزایش ظرفیت و عمق در استخرهای درون زمین باعث می‌شود تا این استخرها برای برگزاری ورزش‌های آبی مختلف و مسابقات حرفه‌ای مناسب باشد.
انواع استخرها بر حسب چگونگی تصفیه‌ی آب
چگونگی تصفیه‌ی آب دیگر عامل مهمی است که در دسته‌بندی انواع استخرها موثر است. استخرها بر حسب چگونگی تصفیه‌ی آب به سه دسته‌ی خزینه، استخر با جریان آب گذرا و استخر با جریان آب در گردش تقسیم می‌شوند. همچنین انواع فیلترها و اجزای تصفیه از مهم‌ترین بخش‌های تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا به‌شمار می‌روند که در ادامه برخی از آن‌ها به‌طور مجزا نیز بررسی خواهند شد.
خزینه ساختمانی همانند وان حمام دارد. بهتر است که این وان به‌مثابه یک استخر خصوصی استفاده و بار استحمامی آن سبک باشد. از خزینه عموماً هم با چنین منظوری استفاده می‌شود؛ اما در صورتی که بار استحمامی خزینه سنگین باشد، مثلاً در مواردی که از خزینه به‌منظور مصارف عمومی استفاده شود، آب آن باید به‌طور مرتب تعویض گردد؛ چرا که افزایش بار استحمامی رابطه‌ی مستقیمی با افزایش آلودگی در آب خزینه دارد.
استفاده از خزینه در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونای بزرگ تقریباً غیرعملی است. در صورت به‌کارگیری تأسیسات بزرگ، اندازه‌ی استخر نیز بزرگ خواهد شد، به این ترتیب حجم زیادی از آب تلف می‌گردد. همان‌طور که ذکر شد، بهتر است از خزینه در مصارف شخصی استفاده شود و از به‌کارگیری آن برای مصارف جمعی نظیر استحمام عمومی اجتناب شود.
همان‌طور که دیدیم، استخر با جریان آب گذرا یکی از دیگر از انواع استخر در تقسیم‌بندی استخرها بر حسب چگونگی تصفیه‌ی آب به‌شمار می‌رود. طراحی چنین استخرهایی تنها زمانی ممکن است که جریانی کافی از آب از یک رودخانه واقع در همسایگی استخر قابل حصول باشد.
استخر با جریان آب در گردش آخرین نوع از دسته‌بندی انواع استخرها بر حسب چگونگی تصفیه‌ی آب به‌شمار می‌رود. امروزه این سیستم تصفیه‌ی آب نسبت به دو حالت دیگر از مقبولیت بیشتری برخوردار است. تاسیسات استخر با جریان آب در گردش اجزایی نظیر پمپ‌های سیرکولاتور، فیلترها، کلرزن‌ها و… را شامل می‌شود. این موارد می‌توانند در تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا نیز بسته به نیاز مدنظر استفاده شوند. پرکاربردتر بودن استخر با جریان آب در گردش باعث شده تا پیشرفت‌های درخور توجهی در ساخت آن نسبت به دو حالت دیگر مشاهده شود.
مقایسه‌ی سیستم‌های تصفیه‌ی آب
اگر به‌جای رودخانه یا نهر، برای استخر با جریان آب گذرا، آب از چاه یا لوله‌کشی شهری تأمین گردد، اندازه‌گیری میزان آب مصرفی الزامی است. از آن‌جا که عموماً میزان هدررفت آب در صورت تأمین آب از چاه یا لوله‌کشی شهری بالا است، تأمین آب استخر از این منابع کاربردی ارزیابی نمی‌شود.
همان‌طور که ذکر شد، حضور رودخانه با جریان آب کافی امری کلیدی در ساخت تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا با جریان آب گذرا به‌شمار می‌رود؛ اما باید توجه داشت که علاوه بر کافی بودن جریان آب، آلوده نبودن آن نیز دیگر ویژگی مهمی است که باید مدنظر قرار بگیرد.
با توجه به آن‌چه گفته شد، آزمایش کیفیت آب به‌منظور تاسیس استخر با جریان آب گذرا ضروری است. در صورت آلوده بودن آب، باید برای جلوگیری از اشاعه‌ی آلودگی با استفاده از انواع مختلف مواد ضدعفونی‌کننده آن را میکروب‌زدایی کرد. به همین منظور است که در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا به‌کارگیری سیستم تصفیه‌ی مناسب از اهمیت بسیاری برخوردار است.
در عین حال، باید توجه داشت شرایط بهداشتی در استخر با جریان آب گذرا نسبت به دو حالت دیگر به‌مراتب بهتر است. سیستم تصفیه‌ی آب در این استخرها پیشرفته‌تر و در نتیجه استفاده از آن‌ها نسبت به انواع دیگر استخر کاربردی‌تر است. این سیستم می‌تواند به‌عنوان الگویی مورد توجه مهندسین تاسیسات قرار بگیرد تا در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا استفاده شود.
در استخرها با جریان آب گذرا آب تصفیه‌شده به‌طور مداوم جایگزین آب مستعمل می‌گردد. آب مستعمل نسبت به آب تازه آلوده به‌شمار می‌رود. درواقع، پیوسته رقیق کردن آب عامل اصلی پاکیزه نگه داشتن آن در استخرها با جریان آب گذرا است.
انواع استخرها بر حسب کاربری
علاوه بر سایر دسته‌بندی‌ها که پیش‌تر آن‌ها را بررسی کردیم، تقسیم‌بندی استخرها بر حسب کاربری نیز از جمله تقسیم‌بندی‌های رایج برای استخرها محسوب می‌شود. کاربری تاثیر مستقیمی بر طراحی تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا دارد. استخرها را بر حسب کاربری به استخرهای اقیانوسی، عمومی، تمرینی، درمانی، طبیعی و… تقسیم می‌کنند. در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم. تاسیسات استخرها بر حسب کاربری آن‌ها می‌تواند متفاوت باشد. این امر در رابطه با تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا نیز صادق است.
استخرهای ورزشی
از انواع استخر بر حسب کاربری می‌توان به استخر ورزشی اشاره کرد. استخرهای مورد استفاده در مسابقات بین‌المللی باید استانداردهایی داشته باشند؛ فدراسیون شنا این استانداردها را تعیین می‌کند. طول استخرها و حداقل عمق آن‌ها دو پارامتر مهمی به‌شمار می‌روند که توسط فدراسیون مشخص می‌شوند و باید در طراحی تاسیسات استخر لحاظ شوند.
این استخرها معمولاً سرپوشیده هستند. محوطه‌ی داخل استخر ورزشی الزاماً باید با سیستم گرمایشی مناسبی تجهیز شود. سیستم گرمایشی داخل استخر از جمله مهم‌ترین سیستم‌ها در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا است. پس از معرفی انواع استخرها، به‌طور مجزا به سیستم گرمایشی اشاره‌هایی خواهیم داشت.
استخرهای آموزشی برای کودکان
آموزش شنا به خردسالان با توجه به اهمیت چشمگیر این رشته چه به‌عنوان یک سرگرمی و چه به‌عنوان یک ورزش از جمله برنامه‌هایی است که در کشورهای مختلف دنیا پیاده می‌شود. معمولاً در این استخرها دو خط شنا در طول استخر تعبیه می‌شود و انواع علائم راهنما نیز در این دو خط قرار می‌گیرد.
از دیگر ويژگی‌های اصولی تاسیسات استخر آموزشی حاشیه‌ای است که در کنار آن ساخته می‌شود. این حاشیه باید دور استخر را در بر بگیرد. خردسالان می‌توانند در حاشیه‌ی استخر با اجرای حرکات ورزشی تعیین‌شده از طرف مربی آمادگی جسمانی خود را برای فراگیری شنا بهبود ببخشند. از دیگر دلایل ساخت حاشیه کمک به اشراف مربیان بر شنای خردسالان و رصد حرکات آنان در داخل آب است. این امر تأثیر به‌سزایی در پیشگیری از هرگونه خطر احتمالی، که می‌تواند متوجه کودکان باشد، دارد.
عمق استخرهایی که به‌منظور آموزش شنا به خردسالان ساخته می‌شود نباید از ۹۰ سانتی‌متر تجاوز کند. تعیین چنین استانداردی پیش از هرچیز به‌منظور تأمین امنیت خردسالان و پیشگیری از وقوع هرگونه حادثه‌ی ناگوار است. همچنین عرض استخرهای آموزشی برای خردسالان حداکثر ۷ متر و طول آن‌ها حداکثر ۲۰ متر می‌باشد.
استخرهای تفریحی
استخرهای تفریحی، همان‌طور که از اسم آن پیداست، پیش از هرچیز به‌منظور تفریح و سرگرم شدن مراجعه‌کنندگان ساخته شده است. معمولاً انواع تجهیزات سرگرم‌کننده نیز در کنار تاسیسات استخرهای تفریحی وجود دارد، که از آن جمله می‌توان به موج‌افکن‌های مکانیکی، وسایل غواصی، انواع و اقسام سرسره و… اشاره کرد.
از دیگر ویژگی‌های استخرهای تفریحی آن است که باید عمق مشخصی داشته باشند. عمق آب در چیزی حدود ۸۰ درصد یک استخر تفریحی از ۱.۷ متر تجاوز نمی‌کند. نواحی عمیق‌تر در استخرهای تفریحی برای تعبیه‌ی تخته‌شیرجه‌های کوتاه طراحی شده است. همچنین وسایل بازی نیز در این نواحی نصب می‌شوند. شیب کف استخر تفریحی نباید از ۷ درصد تجاوز کند.
علاوه بر تمام آن‌چه در این بخش گفته شد، حتماً باید در حاشیه‌ی استخرهای تفریحی سکویی نیز تعبیه شود. این سکو باید عرضی حداقل ۲ متر در اطراف یک استخر سرپوشیده و حداقل ۴ متر در اطراف یک استخر سرباز داشته باشد. این سکوها استراحت‌گاه مناسبی برای شناگران است. همچنین ناجیان از همین سکوها نظاره‌گر عمل‌کرد شناگران هستند.
استخرهای چندمنظوره
گاه تلفیق ویژگی‌های استخرهای مختلف به ساخت استخرهای چندمنظوره می‌انجامد. مثلاً با تعبیه‌ی تمهیداتی در مقاطع استخرهای مسابقه‌ای یا تمرینی شنا می‌توان آن‌ها را برای برگزاری بقیه‌ی ورزش‌های آبی نیز مهیا کرد. عمق این استخرها باید با توجه به برنامه‌ی پیش‌بینی‌شده رعایت شود. به‌طور کلی به عمق‌های بیشتر از ۷.۱ متر نواحی عمیق و به عمق‌های کمتر از آن نواحی کم‌عمق اتلاق می‌شود. تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا باید با توجه به ویژگی‌های تلفیق‌شده طراحی شود.
در عین حال، برخی از استخرهای چندمنظوره هم هستند که هم‌زمان برای ذخیره‌ی آب برای کشاورزی و نیز پرورش ماهی استفاده می‌شوند. از استخرهای کشاورزی برای ذخیره و تأمین آب کشاورزی به‌خصوص به‌هنگام بروز کم‌آبی استفاده می‌شود. اما گاه برای بالاتر رفتن بهره‌وری در این استخرها، پرورش ماهی نیز در آن‌ها انجام می‌پذیرد.
استخرهای اقیانوسی
استخرهای اقیانوسی دسته‌ی دیگری از استخرها هستند که در شهرهای ساحلی و در جوار اقیانوس‌ها و دریاها ساخته می‌شوند. آب این استخرها بر اثر جزر و مد آب در شبانه‌روز تامین و در آن‌ها ذخیره می‌شود. اگر آب تأمین‌شده از ظرفیت استخر بیشتر باشد، از دیواره‌ی استخر سرریز می‌کند و به دریا یا اقیانوس می‌ریزد؛ درنتیجه در صورت عدم تناسب میان ظرفیت و آب تأمین‌شده بر اثر جزر و مد خبری از هدررفت آب نخواهد بود.
استخرهای خصوصی
استخرهای خصوصی همان‌طور که از اسمش پیداست، درست برخلاف استخرهای عمومی تنها برای استفاده‌ی گروه محدودی از افراد ساخته می‌شود. مهم‌ترین تفاوت بین استخرهای خصوصی و عمومی تفاوت اندازه‌ی آن‌ها است. اندازه‌ی استخرهای خصوصی نسبت به استخرهای عمومی به‌طور مشخصی کوچک‌تر است. همین تفاوت‌ها طبعاً بر تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا نیز اثرگذار است.
استخرهای خصوصی می‌توانند به‌طور دائم یا موقت ساخته شوند؛ در حالت موقت استخر خصوصی می‌تواند در بازه‌ای خاصی به‌کار گرفته و در بازی زمانی دیگری جمع شود. مثلاً استخرهایی موقتی را که درون زمین ساخته می‌شوند می‌توان با توجه به سردی هوا در زمستان جمع و مجدداً در تابستان احداث نمود.
استخرهای درمانی
استفاده از آب به‌منظور پیشگیری از بیماری‌ها، درمان آن‌ها و نیز بهبود کلی سلامتی بدن افراد سابقه‌ای طولانی دارد. استفاده از یخ، آب گرم و آب سرد از جمله روش‌های متداول در آب‌درمانی هستند. استخرهای درمانی عمدتاً به دسته‌های استخرهای آب گرم، استخرهای آب گرم طبیعی، استخرهای آب سرد و تاسیسات سونای خشک و تاسیسات سونای بخار تقسیم می‌شوند.
استخرهای آب گرم نیز خود دو گروه استخرهای گردابی و استخرهای هوایی را شامل می‌شوند. در ادامه، برخی از این استخرها را نیز بررسی می‌کنیم و بعد به برخی از مهم‌ترین تجهیزات در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا می‌پردازیم.
استخر گردابی یا جکوزی چیست؟
استخرهای گردابی از انواع استخرهای آب گرم هستند. این استخرها در میان مردم عمدتاً با نام جکوزی شناخته می‌شوند. نام جکوزی درواقع برآمده از شرکتی آمریکایی است که برای نخستین‌بار این نوع استخر را به تولید انبوه رساند. از این استخرها پیش از هرچیز به‌منظور آب درمانی استفاده می‌شود. همچنین ماساژ آبی نیز در استخرهای گردابی رایج است. تاسیسات جکوزی باید به‌نحوی طراحی شود که اهداف درمانی مدنظر محقق شوند.
از جمله تجهیزات در تأسیسات جکوزی می‌توان به نازل‌های تعبیه‌شده در آن اشاره کرد. آب از طریق این نازل‌ها با فشار بالایی به استخر می‌ریزد. برخورد آب از نازل‌ها به بدن فرد حاضر در استخر خواص درمانی مدنظر را تأمین می‌کند. همچنین برخورد جریان آب پرفشار به برخی از قسمت‌ها نظیر پشت بدن با احساس آرامش کم‌نظیری همراه است.
تفاوت استخر هوایی با جکوزی چیست؟
همان‌طور که دیدیم استخرهای گردابی و هوایی دو دسته‌ی مهم از استخرها آب گرم هستند که به‌منظور آب درمانی تولید شده‌اند. ساختار استخرهای گردابی و هوایی تا حد زیادی به یکدیگر شبیه است، اما تفاوت مهم آن‌ها در آن است که در استخرها هوایی به‌جای آب، هوا از طریق نازل‌ها به درون استخر دمیده می‌شود.
انتقال هوا از نازل به استخر به ایجاد تلاطم ملایمی در آب استخر می‌انجامد. این تلاطم ملایم تأثیری همانند ماساژ بر بدن فرد حاضر در استخر دارد. تلاطم ملایم در استخرهای هوایی، می‌تواند چه در تأمین آرامش روحی و ارتقای سلامت روانی فرد حاضر در استخر و چه در بهبود سلامت پوست و تسکین آلام در نقاط مختلف بدن او حائز اهمیت باشد.
از دیگر تفاوت‌های استخرهای گردابی با هوایی می‌توان به پرهزینه‌تر بودن ساخت تأسیسات استخر هوایی نسبت به تاسیسات جکوزی اشاره کرد؛ چرا که در شرایط یکسان باید از پمپ بزرگتری در استخر هوایی نسبت به تجهیزات جکوزی استفاده شود. هوا در استخر هوایی از کف استخر به درون آن دمیده می‌شود. آب در کف استخر نسبت به سایر نقاط فشار بالاتری دارد؛ پس هوا در صورتی به داخل استخر وارد می‌شود که وزن ناشی از آب توسط نیروی پمپ خنثی شود.
نکته‌ی دیگری که استخرهای گردابی و هوایی را از یکدیگر متمایز می‌کند، آن است که از استخرهای هوایی صرفاً در مراکز آب‌درمانی استفاده می‌شود و معمولاً خبری از این استخرها در مجموعه‌های تفریحی یا ورزشی نیست. در حالی که جکوزی علاوه بر مراکز آب‌درمانی، در مجموعه‌های تفریحی یا ورزشی نیز تعبیه می‌شود. دلیل چنین تفاوتی آن است که تکیه بر خواص درمانی در استخرهای هوایی به‌مراتب از استخرهای گردابی بیشتر است.
تأمین گرمای آب در تاسیسات جکوزی
سیستم گرمایش آب از جمله مهم‌ترین بخش‌های تاسیسات جکوزی است. همان‌طور که گفته شد، از جمله مهم‌ترین دلایل استفاده از جکوزی گرمای آن و نقش چشمگیر گرما در افزایش شدت تعریق بدن است. این نکته در رابطه با تاسیسات سونا نیز درخور توجه است. دیگ‌ها، گرمکن‌ها و مبدل‌های حرارتی از جمله تجهیزات در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا به‌شمار می‌روند که برای گرم کردن آب آن استفاده می‌شوند.
سیستم لوله‌کشی در تاسیسات جکوزی
سیستم لوله‌کشی از دیگر بخش‌های مهم تاسیسات جکوزی است. سیستم لوله‌کشی درواقع تعیین‌کننده‌ی مسیر آب در جکوزی است. طبعاً لوله‌کشی بخشی محوری در تاسیسات استخر و تاسیسات سونا نیز به‌شمار می‌رود. از جمله ویژگی‌های سیستم لوله‌کشی آن است که معمولاً در آن چند دریچه‌ی تخلیه تعبیه می‌شود.
فراهم ساختن چند دریچه در سیستم لوله‌کشی تاسیسات جکوزی این مزیت را دارد که در صورت مسدود بودن یکی از دریچه‌ها، مثلاً به‌خاطر قرار گرفتن دست یا پای شناگر بر آن، سایر دریچه‌ها بتوانند عمل تخلیه را انجام دهند.
معمولاً بر دریچه‌های تخلیه درپوش‌های محدب ضد گرداب نیز تعبیه می‌شوند. این درپوش‌ها هم نقش مهمی را در تاسیسات جکوزی ایفا می‌کنند. عمق کم جکوزی و قدرت مکش بالای دریچه‌ها می‌تواند به ایجاد جریان گردابی در جکوزی ختم شود. درپوش‌های ضد گرداب درواقع از بروز چنین مشکلی ممانعت به‌عمل می‌آورند.
پمپ گردش آب در تاسیسات جکوزی
از دیگر بخش‌های مربوط به تاسیسات جکوزی، می‌توان به پمپ گردش آب در آن اشاره کرد. به‌طور کلی، سیستم پمپاژ از بخش‌های مهم در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا است. پمپ گردش آب در تاسیسات جکوزی باید آن قابلیت را داشته باشد که بر افت فشارهایی که در مسیر آب ایجاد می‌شود غلبه کند. همچنین تأمین دبی آب مدنظر دیگر قابلیتی است که یک پمپ در تاسیسات جکوزی باید توان اجرای آن را داشته باشد.
هرچند پمپ‌های خطی کاربرد بیشتری در تاسیسات جکوزی دارند، اما گاه از پمپ‌های دوسرعتی نیز در تاسیسات جکوزی استفاده می‌شود. این پمپ‌ها با توجه به کاربردهای جکوزی، می‌توانند نقش موثری را در تاسیسات جکوزی ایفا کنند. در حالتی که سرعت پمپ پایین باشد، بستر لازم برای ماساژ ملایم و نیز سیرکوله شدن آب فراهم خواهد شد. اگر سرعت پمپ بالا باشد، شرایط لازم برای بالا بودن فشار آب تامین خواهد گشت.
فیلترهای فشنگی
فیلترهای فشنگی از جمله تجهیزات مهم در تاسیسات استخرهای کوچک و تاسیسات جکوزی هستند. این فیلترها همچنین می‌توانند در تاسیسات سونا نیز به‌کار گرفته شوند. از آن‌جا که در جکوزی افراد زیادی در حجم کمی از آب می‌نشینند، حجم آلودگی در خور توجه خواهد بود؛ بنابراین حتماً باید در تاسیسات جکوزی بخش یا بخش‌هایی که بتوانند به‌نحوی با این آلودگی مقابله کنند تعبیه شود. فیلترهای فشنگی نقش مهمی در زدودن آلودگی از آب دارند.
سونا چیست؟
سونا از جمله مهم‌ترین مکان‌های جانبی استخرهاست؛ بنابراین معمولاً در کنار استخر تعبیه می‌شود. اهمیت سونا نیز به‌مانند جکوزی و استخر هوایی بیش از هر چیز در آب‌درمانی است. تاسیسات سونا باید به‌نحوی طراحی شوند که اهداف درمانی مدنظر محقق شود. تاسیسات سونا به‌طور کلی به دو دسته‌ی تاسیسات سونای خشک و تاسیسات سونای بخار تقسیم می‌شود. با توجه به کاربردها، تاسیسات سونای خشک و تاسیسات سونای بخار با هم متفاوتند.
سونای خشک
در تاسیسات سونای خشک از هوای گرم و خشک به‌منظور افزایش دمای محیط استفاده می‌شود. بالا رفتن دمای محیط تاثیر مستقیمی بر افزاش شدت تعریق بدن خواهد داشت. بالا رفتن تعریق می‌تواند تأثیر چشم‌گیری در خروج سموم از بدن داشته باشد و به این ترتیب وضع کلی سلامتی افراد را بهبود ببخشد.
دمای بالای سونا امکان دارد کسانی را که تجربه‌ی استفاده از آن را نداشته باشند تا حدی متعجب کند؛ اما نکته‌ی مهم آن است که هرچند دمای سونا بسیار بالا است، اما پایین بودن رطوبت نسبی در سونای خشک عاملی است که به انسان کمک می‌کند تا به‌لحاظ روانی شرایط تحمل چنین دمای بالایی را دارا باشد و از این لحاظ با مشکل خاصی روبه‌رو نگردد.
در عین حال باید توجه داشت که با وجود تأثیرات چشمگیر سونای خشک بر سلامتی افراد، این سونا می‌تواند اثرات مخربی برای کسانی که از بیماری‌های ریوی رنج می‌برند در پی داشته باشد. پایین بودن رطوبت نسبی و بالا بودن دما عواملی هستند که ریه را تحریک می‌کنند؛ درنتیجه اگر ریه ناسالم باشد، بیماری آن تشدید خواهد شد.
سونای بخار
هدف از سونای بخار نیز همانند سونای خشک افزایش تعریق در بدن افراد به‌منظور دفع سموم و بهبود شرایط کلی سلامت افراد است؛ اما این روش نسبت به سونای خشک تا حدی متفاوت است. رطوبت نسبی در سونای بخار برخلاف سونای گرم تقریباً ۱۰۰ درصد است؛ بنابراین لازم است تاسیسات سونا به‌نحوی طراحی شوند که رطوبت ۱۰۰ درصدی مدنظر برای سونای بخار تامین شود. سونای بخار در دمای تقریبی ۴۰ تا ۵۰ درجه‌ی سانتی‌گراد انجام می‌شود.
با توجه به درصد رطوبت نسبی، کنترل دما در تاسیسات سونا در محدوده‌ی ذکرشده ضروری است. در صورتی که دما از محدوده‌ی ۴۰ تا ۵۰ درجه‌ی سانتی‌گراد خارج شود و از آن تجاوز کند، می‌تواند اثرات مخربی بر پوست افراد داشته باشد و به سوختگی، تورم، تاول و… منجر گردد.
انواع استخرها بر حسب جنس سازه
از دیگر دسته‌بندی رایج استخرها می‌توان به تقسیم‌بندی آن‌ها بر اساس جنس مصالح به‌کاررفته در ساختشان اشاره کرد. بر این اساس، استخرها عمدتاً به دسته‌هایی نظیر استخرهای بتنی، استخرهای فایبرگلاس، استخرهای فلزی، استخرهای چوبی، استخرهای آب‌بندی‌شده با وینیل و… تقسیم می‌گردند. جنس سازه نیز از عوامل مهم در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا به‌شمار می‌رود.
چهار مرحله‌ی ابتدایی در ساخت تاسیسات استخر
به‌طور کلی اصول برای ساخت تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا مراحل مختلفی پیش‌بینی می‌شود. در ادامه این مراحل به‌ترتیب بیان می‌گردند؛ در نخستین مرحله از ساخت استخر باید محل ایجاد استخر شناسایی و خاک‌بردای انجام پذیرد. مهندسین باید پیش از آغاز هرگونه مرحله‌ی عملی تخمین درستی از اجرای طرح خود داشته باشند.
طراحی کاسه‌ی قالب استخر دومین مرحله از مراحل ساخت تاسیسات استخر به‌شمار می‌رود. قالب کاسه‌ی استخر را می‌توان مشابه شکل‌های هندسی مختلفی طراحی کرد. از جمله طراحی‌های معروف برای کاسه‌ی قالب استخر می‌توان به طرح لوبیایی، طرح ۸ انگلیسی، طرح جزیره‌ای و… اشاره کرد. این مرحله پیش از ساخت تاسیسات استخر اتفاق می‌افتد.
طراحی سازه‌ی استخر سومین مرحله‌ی ساخت تاسیسات استخر ارزیابی می‌شود. آگاهی از وضعیت محل ساخت استخر، ویژگی‌های جغرافیایی آن، میزان ذخیره‌پذیری آب در کاسه‌ی استخر، چگونگی حضور ذرات معلق در آب، موقعیت استخر نسبت به تراز صفر ساختمان و… به‌منظور یک ارزیابی اصولی از این مرحله ضروری به‌شمار می‌روند.
چهارمین مرحله اجرای تاسیسات استخر است. همچنین در این مرحله سیستم تصفیه‌ی آب نیز باید با توجه به محلی که استخر در آن ساخته می‌شود، مشخص شود. پیاده‌سازی تاسیسات استخر اهمیت به‌سزایی در کیفیت نهایی ساختمان آن دارد؛ لذا این مرحله یکی از مهم‌ترین مراحل در طراحی و ساخت استخر به‌شمار می‌رود.
چهار مرحله‌ی پایانی در ساخت تاسیسات استخر
آرماتوربندی استخر پنجمین مرحله‌ی ساخت آن است. مقصود از آرماتور ملیگردهای به‌هم‌تنیده‌شده‌ای است که به‌مانند ستون فقرات انسان نقشی کلیدی را در حفظ انسجام سازه حفظ می‌کنند. معمولاً در ساخت تاسیسات استخرهای شنا از سازه‌های بتنی استفاده می‌شود. بتن در برابر فشار مقاوم اما در برابر تنش ضعیف است. برای رفع این نقص آن را به میلگرد مسلح می‌کنند. اجرای چنین سازه‌ای با آرماتوربندی استخر محقق می‌شود.
بعد از آرماتوربندی استخر، نوبت به تعیین عیار بتون به‌عنوان ششمین مرحله از مراحل ساخت استخر می‌رسد. در این مرحله قالب‌بندی و بتون‌ریزی نیز انجام می‌شود. معمولاً در تاسیسات استخرهای شنا از بتون‌هایی با حداقل عیار ۴۰۰ که در آن‌ها سیمان ضدسولفات نیز به‌کار رفته، استفاده می‌شود.
در مرحله‌ی هفتم قالب‌های بتون‌ریزی باز می‌شوند. پس از باز شدن قالب‌ها، نوبت به زیرسازی سرامیک استخر می‌رسد. همچنین زیرسازی محوطه‌ی استخر نیز در این مرحله انجام می‌شود. هرگونه خطا در اجرای این مرحله آب‌بندی استخر را با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهد کرد؛ بنابراین زیرسازی استخر بی‌تردید از مهم‌ترین بخش‌ها در ساخت آن است که نیاز به دقت بالایی در حین طراحی و کار دارد.
هشتمین و آخرین مرحله در ساخت استخر، طراحی سرامیک‌های آن به‌شمار می‌رود. سرامیک‌هایی که قرار است در استخر به‌کار گرفته شوند باید ویژگی‌های مشخصی داشته باشند که از آن جمله می‌توان به مقاومتشان در برابر اسیدهای مخرب اشاره کرد. در نظر داشتن رنگ‌بندی درست در انتخاب سرامیک‌ها همچنین می‌تواند نقش پررنگی در زیبایی استخر ایفا کند.
پارامترهای طراحی سیستم تصفیه‌ی آب
در طراحی سیستم تصفیه‌ی آب به‌منظور به‌کارگیری تجهیزات در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا توجه به پارامترهای مختلفی ضروری است. از جمله این پارامترها می‌توان به میزان گردش آب، زمان لازم برای جابه‌جایی کامل آب استخر، حداکثر ظرفیت تعداد شناگرها، بیشترین مقدار دما، میزان آب تازه اضافه‌شده و سرباز یا سرپوشیده بودن استخر اشاره کرد.
سیستم آبگذر در تاسیسات استخر
از جمله تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا می‌توان به سیستم آبگذر در آن‌ها اشاره کرد. سیستم آبگذر نقشی کلیدی در سازه‌ی استخر دارد. آب در استخر باید یک چرخه‌ی تصفیه را طی کند. حرکت آب به‌واسطه‌ی سیستم پمپاژ اتفاق می‌افتد که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد. آب در حین حرکت باید از چند آبکش عبور کند تا آلودگی‌هایش زدوده شود. آبکشها معمولاً در نقاط عمیق استخر تعبیه می‌شوند.
از آن‌جا که امکان دارد دست، پا، یا موی شناگران در آبکش‌های گیر کند، درپوش‌های مخصوصی نیز برای آبکشها تعبیه شده است. این درپوش‌ها از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری می‌نمایند. علاوه بر آبکشها، در سیستم آبگذر استخر از کف‌گیرها هم استفاده می‌شود.
کاربرد کف‌گیرها در استخر تقریباً با آبکشها مشابه است؛ تفاوت کف‌گیرها آن است که برخلاف آبکشها نزدیک به سطح و در ۱۰ سانت بالایی استخر قرار می‌گیرند و آب را از قسمت‌های بالایی به داخل استخر می‌کشند. به این ترتیب آلودگی‌ها، گرد و غبار، مو، مواد زاید، روغن ضد آفتاب و… با کف‌گیرها از آب جدا می‌شود.
سیستم پمپاژ درتاسیسات استخر
از دیگر تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا می‌توان به سیستم پمپاژ در آن اشاره کرد. سیستم پمپاژ درواقع عملکردی به‌مانند قلب در بدن انسان دارد و به همین خاطر است که از جمله مهم‌ترین بخش‌های یک استخر ارزیابی می‌شود. پمپ آب را بین استخر و موتورخانه به جریان می‌اندازد و درواقع، اصلی‌ترین نقش را در جابه‌جایی آب در استخر ایفا می‌کند.
پمپ‌ها بر اساس نوع استخر و نیز نرخ تعویض آب انتخاب می‌شوند. نرخ تعویض آب خود تابعی از نوع و حجم استخر است. منظور از نرخ تعویض آب زمان تامین آب استخر توسط پمپ از طریق فیلتراسیون است. از معروف‌ترین پمپ‌ها می‌توان به پمپ‌های گریز از مرکز اشاره کرد که خود یک‌طبقه یا چندطبقه هستند.
معمولاً در استخرها از پمپ‌های گریز از مرکز یک‌طبقه استفاده می‌شود. این پمپ‌ها باید بتوانند حداقل سه مرتبه در روز آب استخر را سیرکوله نمایند. مقصود از سیرکوله کردن به گردش در آوردن و جابه‌کردن یک سیال در یک محیط بسته است. پمپ‌های سیرکولاتور زیرمجموعه‌ای از پمپ‌های سانتریفیوژ به‌شمار می‌روند.
فیلتر شنی در تاسیسات استخر
فیلتر شنی از دیگر اجزای مهم در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا است. از فیلتر شنی برای جدا کردن انواع آلودگی‌ها از آب استفاده می‌شود. مخازنی از جنس بتن، فلز یا فایبرگلاس به فیلترهای شنی متصل است. این مخازن از اجزای اصلی فیلتر شنی به‌شمار می‌روند.
در این مخازن نوعی شن مخصوص مربعی‌شکل وجود دارد که می‌تواند در زدودن آلودگی از آب نقش موثری داشته باشد. در صورت استفاده از فیلتر شنی، نیروی جاذبه‌ی آب آن را به پایین هدایت کرده و هم‌زمان دانه‌های شن آب را از آلودگی تصفیه می‌کنند. آب تصفیه‌شده به‌وسیله‌ی فیلتر شنی پس از جمع شدن در کف مخزن، به‌وسیله‌ی لوله‌ی خروجی تعبیه‌شده در سیستم فیلتر شنی از مخزن خارج می‌شود.
از جمله رایج‌ترین فیلترهای شنی می‌توان به فیلترهای شنی تحت فشار اشاره کرد. این فیلترها پس از ایجاد سرعتی مناسب برای فیلتراسیون، تصفیه را به مطلوب‌ترین شکل انجام می‌دهند؛ در نتیجه برای استفاده در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا مناسبند. از مزیت‌های فیلتر شنی تحت فشار نسبت به سایر فیلترها می‌توان به راهبری ساده، سرعت بالای تصفیه، هزینه‌ی نگهداری کم، هزینه‌ی اولیه‌ی اقتصادی و عدم اشغال فضای زیاد به‌هنگام نصب و بهره‌برداری اشاره کرد.
فیلتر دیاتمیک در تاسیسات استخر
فیلتر دیاتمیک از جمله فیلترهایی است که می‌تواند به‌منظور تصفیه‌ی آب در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا به‌کار گرفته شود. ماده‌ی صافی در این نوع فیلتر خاک سیسلیسی است. خاک سیلیسی با توجه به میکروسکوپی بودن اجزای تشکیل‌دهنده، خنثی بودن به‌لحاظ شیمیایی و نامنظم بودن موروفولوژی به‌عنوان یک ماده‌ی صافی بسیار مناسب شناخته شده است.
فیلتر دیاتمیک از استوانه‌ها متعددی از جنس مونل (آلیاژی متشکل نیکل، مس، آهن و منگز)، اکسید آلومینیوم و برخی مواد خنثی دیگر است. این مواد به هم بافته شده‌اند و روی آن‌ها پوشش خاک سیلیسی فیلتر به‌عنوان ماده‌ی صافی قرار می‌گیرد. همچنین المنت‌هایی نیز در مقطع عمودی این فیلتر تعبیه شده است.
دوش‌ها و دستشویی‌ها در استخرها
دوش‌ها و دستشویی‌ها از دیگر بخش‌های مهم استخرها هستند. آب دوش‌ها و دستشویی‌ها الزاماً باید با کیفیت و نیز حرارت مناسب در اختیار شناگران قرار بگیرد؛ بنابراین تامین تجهیزات لازم مثل بویلر یا منابع کویل‌دار در موتورخانه برای تامین گرما و نیز به گردش درآوردن و جابه‌جایی آب در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا به‌منظور تحقق این مهم ضروری است.
اهمیت تخلیه‌ی هوا در تاسیسات استخر
تخلیه‌ی هوا در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا به‌واسطه‌ی دریچه‌های تخلیه‌ی هوا اتفاق می‌افتد. دریچه‌های تخلیه‌ی هوا از جمله مهم‌ترین بخش‌ها در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا به‌شمار می‌روند. این دریچه‌ها باید تا آن‌جا که ممکن است در نزدیکی استخرها تعبیه شوند.
در تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا، اگر دریچه‌ی هوا در قسمت فوقانی جکوزی و سنا تعبیه شود کیفیت هوا بالا خواهد بود. به همین خاطر است که در تاسیسات جکوزی و تاسیسات، به‌شرط اصولی بودن طراحی، دریچه‌ی هوا همیشه در بخش فوقانی کاسه‌ی سازه قرار می‌گیرد.
اهمیت سالم بودن هوا و خروج آلاینده‌ها از فضای استخر کتمان‌ناپذیر است. این امر تاثیر مستقیمی بر سلامتی افراد دارد. آلاینده‌هایی که غلظت بالایی دارند حتماً باید پیش از انتشار در فضای استخر از آن خارج شوند. در صورتی که تخلیه‌ی هوای استخر استاندارد نباشد، می‌تواند برای شناگران مشکلات مختلفی را در پی داشته باشد و خطرهای گوناگونی را متوجه سلامتی آنان سازد.
چاهک‌های فاضلاب‌بر در تاسیسات استخر
چاهک‌های فاضلاب‌بر از جمله بخش‌های مهم در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا هستند. این چاهک‌های به‌خصوص برای استخرهایی که در زیر زمین قرار می‌گیرند، استفاده می‌شوند. هدف از ایجاد این چاهک‌ها جلوگیری از به‌وجود آمدن فشار معکوس در حین پسشویی در فیلتر است.
کنترل رطوبت در تاسیسات استخر
کنترل رطوبت در فضای استخرهای سرپوشیده ضروری است؛ این مسئله مخصوصاً در تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا نیز حائز اهمیت است؛ چرا که آب آن‌ها گرم است. گرم کردن آب در استخر می‌تواند به تبخیر روزانه‌ی حجم درخورد توجهی از آب منجر گردد؛ این آب به هوای درون سالن اضافه می‌شود.
با توجه به تبخیر آب و اضافه شدن آن به هوای سالن، تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا باید به‌نحوی باشند که بتوانند رطوبت را کنترل کنند. چگونگی کنترل رطوبت در استخر، جکوزی و سونا با هم متفاوت است، چرا که مثلاً در تاسیسات سونای بخار نیاز به رطوبت صد درصدی داریم، در حالی که در تاسیسات جکوزی یا تاسیسات استخر شرایط متفاوت است.
در طراحی یک سالن سرپوشیده، حتماً باید تجهیزات لازم برای کنترل رطوبت پیش‌بینی شود. اقتصادی بودن فرآیند کنترل رطوبت و نگهداری آسان تجهیزات به‌کار رفته در تاسیسات استخر از جمله مواردی هستند که حتماً باید پیش از طراحی سالن و تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا مدنظر قرار بگیرند.
مبدل حرارتی در تاسیسات استخر
مبدل حرارتی از جمله تجهیزاتی است که می‌تواند در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا به‌کار گرفته شود. از مبدل حرارتی برای تامین گرمای مدنظر در سیستم استفاده می‌شود. مثلاً در یک استخر، مبدل حرارتی باید بتواند درجه حرارت آب استخر را به دمای مناسب برساند، همچنین باید قابلیت جبران هرگونه افت حرارتی را نیز دارا باشد.
در مبدل حرارتی دو ورودی و دو خروجی تعبیه می‌شود. کنترل دمای آب خروجی از مبدل حرارتی و جلوگیری از افزایش یکباره‌ی آن نیز ضروری است. به این منظور از تجهیزاتی نظیر ترموستات و اکوستات در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا استفاده می‌شود. مبدل‌های پوسته لوله‌ای و مبدل‌های صفحه‌ای از جمله مبدل‌های حرارتی رایج به‌شمار می‌روند.
منبع کویل‌دار در تاسیسات استخر
منبع کویل‌دار از جمله تجهیزاتی است که در سیستم گرمایشی در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا به‌کار می‌رود. استفاده از یک منبع کویل‌دار متداول‌ترین روش به‌منظور تولید آب گرم بهداشتی و ذخیره‌ی آن است.
منبع کویل‌دار نسبت به سایر دستگاه‌های تولیدکننده‌ی آب گرم بهداشتی این مزیت را دارا است که تنها یک بدنه در آن تعبیه شده است؛ بنابراین در صورت بروز هرگونه خرابی یا مشکلاتی نظیر رسوب‌گرفتگی یا ترکیدگی به‌آسانی قابل تعمیر است. همچین از آن‌جا که کویل به‌عنوان عامل اصلی انتقال حرارت در خود منبع قرار دارد، افت حرارتی نسبت به دیگر تجهیزات تولیدکننده‌ی آب گرم اندک است و از این حیث به‌کارگیری آن در تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا می‌تواند موثر باشد.
جمع‌بندی
امروزه طراحی اصولی تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا از اهمیت بالایی برخوردار است. طراحی استخرها در گذر زمان دستخوش تغییر شده. این طراحی با توجه تنوع کاربری استخرها در دنیای امروز می‌تواند شرایط متفاوتی داشته باشد.
مهندسین تاسیسات با در نظر داشتن این شرایط می‌توانند از تجهیزات گوناگونی استفاده کنند. تطبیق تجهیزات به‌کارگرفته‌شده با مقتضیات جریان و فیلتراسیون تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. لذا سازندگان استخر، جکوزی و سونا باید به‌خوبی با تجهیزات، شیمی آب، سیستم پمپاژ، سیستم الکتریکی، سیستم فیلتراسیون و… آشنا باشند تا بتواند تاسیسات استخر، تاسیسات جکوزی و تاسیسات سونا را به بهترین نحو پیاده نمایند.
