شهرهای جدید تجربه‌ای بد اما ایده‌ای خوب است

آقای کرمی! اخیرا وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده که دولت با هدف افزایش عرضه مسکن قصد دارد که ۳۰ تا ۴۰ شهر جدید در کشور احداث کند.برخی بر این باورند که تأمین هزینه‌های انتقال زیرساخت‌های احداث شهرهای جدید از لحاظ اقتصادی به صرفه نیست یا بسیار هزینه بر است و با این رویکرد سیاست احداث شهرهای جدید را زیرسوال می برند شما چه نظری دارید؟

من فکر می کنم برخلاف اظهارنظرهای مطرح شده ، ما به سکونتگاه های مختلف برای خانه دار شدن مردم نیازمند هستیم و احداث شهرهای جدید نیز یکی از مکانیزم ها برای خانه دار کردن مردم است چرا که آنها قادرند نقش اساسی را در کاهش تراکم مادرشهرها داشته باشند و سبب توزیع و پراکندگی جمعیت در سایر محیط های شهری می شوند.نباید فراموش کنیم که سالهاست ما در ایران با مشکل محدودیت جمعیت پذیری در شهرهای بزرگ مواجه هستیم و به هرحال این شهرها به واسطه محدویت ظرفیت ،اشباع شده اند که البته این اتفاق نشات گرفته از جهش جمعیت طی دهه های اخیر بوده است. شاید این شهرها در آن زمان سکونت پذیری شان با جمیعت اندک گذشته هم خوانی داشته است ،بنابراین با توجه به عدم امکان بارگذاری جمعیت در شهرهای بزرگ و همچنین با توجه به تحولات جمعیتی و اینکه رشد جمعیت ایران طی سالهای آینده به صد میلیون می رسد قطعا باید به فکر اسکان جمعیت در جاهایی خارج ازشهرهای اصلی باشیم و از این رو ایده احداث شهرهای جدید را به طور مطلق نمی توانیم نفی کنیم و آن را زیر سوال ببریم.

اما در ایران احداث این شهرها به دلیل عدم توسعه زیرساخت ها و نیز فراهم نشدن بسترهای اشتغالزایی با آرمان ها و اهداف اولیه فاصله معنا داری دارند و از توان جمعیت پذیری برخوردار نبوده اند.در چنین شرایطی آیا تکرار تجربه ای شکست خورده درست است؟

اینکه احداث شهرهای جدید در ایران تجربه ناموفقی بوده است دلیل موجهی نیست که از این راهکار برای احداث سکونتگاه های جدید در این قالب پرهیز کنیم. درست است که تجربه احداث شهرهای جدید در گذشته ها غلط بوده است و با ایده آل ها و اهداف بالادستی فاصله داشته است ما این موضوع دلیل نمی شود که آن را کنار بگذاریم شاید مدیران فعلی با تجربه های بهتر ، مشاوره های های کارشناسی تر و با رویکرد علمی تر بخواهند این موضوع را دنبال کنند . در نتیجه تجربه های غلط گذشته نباید مانع انجام کار جدید باشد از این رو من با ایده احداث شهرهای جدید موافق هستم.

تجربه احداث شهرهای جدید در سایر کشورها چگونه بوده است؟

در  همه جای دنیا احداث شهرهای جدید بر اساس اقتضائات محیط زیستی ، فرهنگی و اقتصادی خودش صورت گرفته است و انواع مختلف موفق و ناموفقی از ایجاد این شهرها در دنیا وجود دارد .مصادیق موفق احداث شهرهای جدید در بعضی ازکشورها عجیب و غریب و فراتر از انتظار است مثلا  واشنگتن در آمریکا ، برازیلیا در برزیل و.. ازجمله موارد شهرهای جدید موفق هستند. بنابراین شهرهای جدید در همه جای دنیا نظیر هر کار دیگری در ساخت و ساز ممکن است موفق یا ناموفق باشد و این امر در طول زمان خودش را نشان می دهد و البته تجربه های ناموفق هم در طول زمان اصلاح خواهند شد.

اما واقع امر این است که در ایران شهرهای جدید صرفا به شهرهای خوابگاهی بی روح و بی هویتی تبدیل شده اند که اصلا قادر به جذب سرریز شهرهای بزرگ نشده اند!

بله درست است از یک منظر در ایران شهر جدید به معنای واقعی کلمه مصداق ندارد چون تجربه ها به آن سمت نبوده است .اما همچنان که اشاره کردم تجارب ناموفق دلیل نمی شود که بخواهیم کل صورت مساله را پاک کنیم . اصل ماجرا این است که در ایران شهرهای جدید را در کنار شهرهای قدیم توسعه می دهند و سپس در کنارش شهرکهای اقماری می سازند این فرآیند در اصل توسعه حریم شهر است و به هیچ وجه به معنای احداث شهر جدید نیست. مثلا پردیس بخشی از تهران است، فردیس بخشی از البرز است یا واحدهایی که در منطقه 22 ساخته شده و تا نیمه اتوبان کرج را در بر می گیرند، اینها را نمی شود گفت شهر جدید ،چرا که این موارد در اصل توسعه حریم شهر است و هدف از ساخته شدن این واحدها عرضه بیشتر مسکن در محیط های شهر بیشتر بوده است، بدون اینکه در نظر بگیرند که آیا زیرساختها و منابع کافی برای چنین مناطقی وجود دارد یا خیر؟

در حال حاضر کمبود منابع آبی به یک چالش بزرگ تبدیل شده است.در همین حال گفته می شود که انتقال آب به این شهرها با هزینه های مضاعف همراه است شما در اینباره چه نظری دارید؟

بر عکس من نظر دیگری داریم ،اگر مکان یابی شهرهای جدید به درستی انجام شود اتفاقا انتقال آب و برق با هزینه های کمتری صورت خواهد گرفت.هر چند که بسیاری بر این باورند که به جای احداث شهرهای جدید دولت اقدام به بهسازی بافتهای فرسوده کند و اگر چه به دلایل مشکلات عدیده این بافتها،نوسازی آنها باید در اولویت باشد اما از سوی دیگر بارگذاری در این مناطق با تبعات بسیاری همراه است و اگر قرار باشد در احیای بافتهای فرسوده با اضافه تراکم های تشویقی ،سبب بارگذاری جمیعت در این مناطق شویم، اتفاقا تامین آب برای بافتهای فرسوده با هزینه های هنگفت تری همراه خواهد شد چرا که باید از دور دست ها آب به این مناطق انتقال پیدا کند ،بنابراین در بافتهای فرسوده باید سیاست نوسازی صرفا مد نظر قرارگیرد.این در حالی است که با مکان گزینی صحیح برای احداث شهرهای جدید که در نزدیک منابع آبی قرار گرفته باشند،انتقال آب و برق با هزینه های کمتری صورت خواهد گرفت .شاید اگر از همان ابتدا این مولفه و سایر جاذبه های شهری در اولویت احداث شهرهای جدید قرار می گرفت امروز تا این حد شاهد تراکم جمعیت در شهرهایی نظیر تهران نبودیم .به هر حال برخلاف تصور احداث شهر جدید به هیچ وجه مشکل بحران بی آبی ایجاد نمی کند بلکه شاید هم بتواند از بار مشکلات آبی بکاهد.

بنابراین شما در یک جمع بندی نهایی با احداث شهرهای جدید برخلاف سایر کارشناسان موافق هستید؟

بله کاملا موافق هستم. متاسفانه یک فرضیه غلط بین کارشناسان و تصمیم گیران وجود دارد و تصور می شود که برای حل بحران مسکن حتما دولت باید در اراضی قبلی اقدام به ساخت و ساز کند و جمعیت را متراکم ترکند ،در حالی که این سیاست سبب افزایش قیمت مسکن می شود .من فکر می کنم دولت احداث شهرکهای جدید را جدی تر بگیرد ولی باید برود سراغ جاهایی که ظرفیت اکولوژیکی مناسبی دارند.به عنوان مثال من با شیرین سازی آب خلیج فارس موافقم چرا که شیرین سازی آب با مزایای معیشتی همراه است،به عنوان مثال در بندرعباس سکونت گاه هایی وجود دارد که در حال حاضر کوچک هستند اما با شیرین سازی آب می توان این سکونت گاه ها را گسترش داد و آنها را تبدیل به سکونت گاه های بزرگ تر کرد و سپس فرصت های شغلی در آنها ایجاد کرد .از این رو احداث و توسعه شهر جدید در چنین مکانهایی که رویکردهای اکولوژیکی و سایر ملاحظات اقتصادی و اجتماعی در احداث آنها در نظر گرفته می شود با مزایای بی شماری همراه خواهد بود به طوری که همزمان هم مشکل مسکن و هم مشکل معیشت افراد حل می شود. اما بدون شک احداث شهر جدید بدون این ملاحظات محکوم به شکست است. به طورکلی من تنها در صورتی از سیاست احداث شهر جدید دفاع خواهم کرد که با عبرت آموزی از خطاهای گذشته باشد و با در نظر گرفتن طرح های بالادستی و ملاحظات همه جانبه این شهرها احداث شوند .اما اگر قرار باشد صرفا مسکن سازی با هدف آمار سازی در بیابان های دور افتاده باشد این امر نه تنها به خانه دار شدن مردم کمک نخواهد کرد بلکه سبب دور ریز سرمایه ها خواهد شد.

لیلا درخشان