به گزارش ساختمان آنلاین: صدرالدین متولی با اشاره به اینکه هر گونه افت سطح زمین به دلایل متعدد یا حرکت قائم رو به پایین، فرونشست معنا می شود، اظهار کرد: فرونشست بیشتر در مناطقی که شیب نسبتا همواری دارند رخ می دهد.
وی تصریح کرد: ممکن است میزان فرونشست به حدی کند باشد که ملموس نباشد و سالیان زیادی طول بکشد، مثلا سرعت آن می تواند سالی یک میلیمتر باشد و بر عکس در بعضی از نقاط آنی این اتفاق رخ دهد.
متولی با بیان اینکه خسارات ناشی از فرونشست متعدد است، خاطرنشان کرد: تغییر ناهمسان در ارتفاع و شیب رودخانه ها، آبراهه ها و سازه های انتقال آب، شکست و یا بیـرون زدگی لولـه چاه ها در نتیجه فرونشست و ایجاد اختلال در بهره برداری از منـابع آب زیر زمینی و ماسه دهی چاهها، افت سطح زمین و پیشروی امواج در مناطق پست ساحلی، از بین برگـشت ناپذیر تمام یـا بخـشی از مخـزن آب زیر زمینی در نتیجه از بین رفـتن یـا کـاهش تخلخل مفید نهشته ها، کاهش میزان نفوذ پـذیری سـطحی و پیروآن گسترش پهنه های بیابانی و تغییـر درتوپوگرافی زمین، کاهش بازدهی یـا ایجـاد تخریـب در شریانهای حیاتی و سازه های مهم از جمله خسارت ناشی از فرونشست را می توان نام برد.
دلایل وقوع فرونشست
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور با بیان اینکه فرونشست ها دلایل مختلفی دارند، خاطرنشان کرد: مکانیسم فرونشست، کاهش مقاومت سطوح پایین است که درنتیجه آن، طبقات پایینی زمین، تحمل فشار ناشی از وزن طبقات فوقانی را ندارد که به تبع آن فرونشینی حادث می شود و همچنین عوامل متعدد طبیعی و انسانی در کاهش مقاومت طبقات پایینی زمین نیز دخالت دارند.
متولی با اشاره به اینکه دلایل فرونشست متفاوتند که ازجمله آن ها کاهش سطح آب زیرزمینی،ضخامت لایه رسوبی و ویژگیهای مهندسی رسوبات است، افزود: سطوح زیرین زمین از مواد متعددی تشکیل شده که یکی از آن ها آب است.
وی با بیان اینکه آب در سطوح زیرین زمین فضایی را در بر می گیرد، گفت: با کمبود آب و یا عدم مدیریت منابع آبی در زمان زراعی و درنتیجه برداشت بی رویه آبهای زیرزمینی، خلل و فرج طبقات زیرین خالی خواهد شد و این خلل و فرج در اثر فشار طبقات بالایی به مرور زمان و گاها آنی مسدود خواهدشد که ما آنرا فرونشست می نامیم که درکل کشورمان وازجمله مازندران سابقه وقوع دارد.
مصیبت جذب آب از چاههای کشاورزی!
عضو هیات علمی دانشگاه آزاداسلامی واحد نور ادامه داد: متاسفانه بعضی از چاه های کشاورزی و اطراف آن ها به سرعت فرونشسته که در کل کشور و نیز مازندران این مشکل وجود دارد، که مهمترین مشکل آن برداشت بی رویه آب از چاه های کشاورزی است.
وی افزود: برداشت بیش از حد مجاز را می توان نتیجه عدم وجود مدیریت درسـت منـابع آب در بخـش برداشـت و از سوی دیگربه هدر رفتن حجم عظیمی از آب در نتیجـه نادرسـت بـودن شـیوه های کـشاورزی و مـصارف صنعتی و شهری یا به طور خلاصه مصرف نامتناسب دانست.
متولی معتقد است: مدیران بایستی نسبت به هرزآب ها و جمع آوری آن ها و استفاده صحیح در زمان زراعی و مصرف آب برای کشت و مصارف صنعتی و خانگی تدبیر جدی داشته باشند و حتی در مناطق بالادست باید نفوذ آب را با احداث سد و جنگل کاری افزایش دهند.
وی یادآورشد: در مازندران به دلیل افزایش شهرنشینی هر روز سطح نفوذپذیری کاهش و میزان برداشت افزایش یافته است که متاسفانه هیچ تعادلی بین آندو برقرار نیست که در صورت ادامه این روند آینده ای بس خطرناکتر خواهیم داشت.
افزایش ۱.۸ برابری هرزآب‌ها در مازندران
عضوهیات علمی دانشگاه آزاداسلامی واحد نور افزود: میزان هرزآب ها و روان آب ها درمناطق شهری مازندران ۱.۸ برابر بیشتر از حالت قبل شده که هیچ اقدام موثری جهت نفوذ آب بصورت جدی صورت نگرفته است.
متولی خاطرنشان کرد: با برداشت های بی رویه ای که درمناطق مختلف مازندران درحال انجام است در آینده ای نه چندان دور فرونشست ها خسارت های فراوانی را ایجاد خواهند کرد.
وی راهکار دراز مدت را، اصلاح روشهای مدیریت منابع آب دانست و تاکید کرد: تا زمان باقی است باید بسوی آن حرکت کرد اما تا آن هنگام و به عنوان راهکار فوری و اضطراری دست کم می توان به جلوگیری از ادامه فعالیت استفاده کنندگان غیرمجاز و چاههای حفر شده به این طریق که در مواردی تعداد آنها از چاههای مجاز بیشتر است پرداخت، در غیر این صورت و با روند موجود ضمن از دست دادن بخش عظیمی از منابع آب برای همیشه، پدیده ای چون فرونشست های ناحیه ای با ابعاد نامعلوم و با آسیب های جبران ناپذیر، به کرات بوقوع خواهد پیوست.
آب‌هایی شیرینی که شور شده‌اند!
متولی ضمن ابراز تاسف از برداشت بدون مطالعه و بی رویه شن و ماسه در مناطق ساحلی، گفت: تپه های ماسه ای ضریب فشردگی طبقات زیرین را زیاد می کند اما با برداشت آن، ضریب مربوطه کاهش یافته که خود سبب نفوذ آب شور به زیر سطح مناطق مسکونی در ساحل و در نتیجه هجوم آبهای شور وجایگزینی آن به جای آبهای شیرین در سطوح زیرین مناطق شهری و روستایی ساحلی وحتی شور شدن آب چاههای زراعی می شود.
منتظر پدیده فرونشینی ساختمان‌های چندطبقه ساحلی باشید!
عضوهیات علمی دانشگاه آزاداسلامی واحد نور با اشاره به اینکه اکنون در مناطق شهری هجوم آب شور به زیر مناطق مسکونی را شاهد هستیم، افزود: بسیاری از مناطق مسکونی در خط ساحل به صورت چند طبقه ساخته شده و نمک سبب خوردگی سیمان پی ساختمان ها شده، در نتیجه یک ساختمان چند طبقه مقاومت خود را پس از سال ها از دست می دهد و فرونشینی اتفاق خواهد افتاد، این موضوع یکی از مخاطرات جدی آینده درمناطق ساحلی خواهد بود.
متولی به تمام مسئولین استان مازندران و همه شهرداری ها توصیه کرد تا در خط ساحل شن و ماسه اضافه کنند و به هیچ عنوان حتی برای فعالیت‌های عمرانی ماسه برداشت نکنند و نیز مجوزها و قوانین برداشت شن وماسه از کنار خط ساحل را لغو کنند چرا که درصورت توجه نکردن به آن محیط زیست و حیات منطقه در آینده ای نه چندان دور با خطر جدی رو به رو خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه اقلیم مازندران در کشور ایران جز اقلیم بسیار خوب برای زندگی است، افزود: کمبود آب شرب جز ۱۰ مشکل برتر دنیا و نیز ایران خصوصا در مناطق مرکزی، جنوبی و حاشیه شرقی کشور است.
چشمه‌هایی که دیده نمی‌شود
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور بیان کرد: خوشبختانه در مازندران به اندازه کافی چشمه هایی که مناسب شرب است وجود دارد اما متاسفانه به دلیل عدم ساماندهی ومدیریت صحیح، در چرخه مصرف قرار نگرفته و کمبود آب شرب سالم، یکی از مشکلات کنونی بعضی از مناطق مسکونی آن محسوب می شود.
متولی افزود: معتقدم هنوز مهاجرت از مازندران به دلیل فرونشست و یا کمبود آب اتفاق نیفتاده بلکه بالا بودن سطح آب شرب در مازندران نسبت به میانگین کشوری انگیزه ای برای مهاجرت از اقصی نقاط ایران به مازندران است، درصورت توجه نکردن صحیح مسئولین ذیربط به این مهم، خود یکی دیگر از تهدیدهای جدی مازندران در آینده محسوب می شود که بر مشکلات کمبود آب شرب سالم در منطقه اضافه می کند.
