عمل آوری، یا به اصطلاح کیورینگ، به اقداماتی گفته می شود که از سنین اولیه بتن و دقیقا پس از بتن ریزی و پرداخت سطح بتن باید صورت پذیرد تا از تبخیر و از دست رفتن آب موجود در بتن جلوگیری شود و بتن بتواند به مقاومت و پایایی مطلوب برسد. در واقع هدف از عمل آوری بتن، جلوگیری از کاهش رطوبت بتن، حفظ دمای بتن در حد مطلوب و تکمیل فرآیند هیدراتاسیون سیمان جهت رسیدن به مقاومت مورد نظر بتن است.
مصالح سیمانی مصرف شده در بتن، بدون فراهم آمدن رطوبت مناسب قادر به انجام واکنش هیدراتاسیون مناسب برای رسیدن به نتیجه مطلوب، که همان بتن با خواص مورد نظر است، نیستند. تبخیر آب موجود در بتن می تواند مانع از هیدراتاسیون بتن شده و خواص بتن نهایی را تحت الشعاع قرار دهد.
عمل آوری بتن باید به سه شکل محافظت (جلوگیری از آسیب رسیدن به سطح بتن)، مراقبت (عمل آوری) و پروراندن (عمل آوری حرارتی) انجام شود. در حقیقت این سه فرآیند برای عمل آوری بتن ریخته شده در قالب یک امر ضروری و مهم است. از زمان ترکیب سیمان با آب در مخلوط بتن، عمل هیدراتاسیون آغاز می شود و در دوام و مقاومت بتن تاثیر مستقیم دارد.
روشهای مختلف عمل آوری بتن
برای عمل آوری بتن و حفظ رطوبت سطحی آن روشهای مختلفی وجود دارد که می توان آن ها را به سه گروه تقسیم کرد:
الف) عمل آوری با آب
در این روش، سطح بتن بدون وقفه، با پاشیدن یا افشاندن آب بر روی سطح بتن پرداخت شده، تا رسیدن بتن به مقاومت لازم مرطوب نگه داشته می شود. عمل آوری با آب به سه صورت زیر انجام می شود:
- غرقاب کردن: که در آن بتن به صورت کامل در آب فرو می رود.
- پاشیدن آب: که در آن بتن به واسطه پاشیده شدن آب بر روی سطح آن خیس می شود.
- پوشش های مرطوب یا خیس: در این روش از گونی یا پارچه برای پوشاندن بتن استفاده شده و با آب این پوشش ها خیس نگه داشته می شوند تا رطوبت را به خود گرفته و به سطح بتن انتقال دهند.
ب) عمل آوری با ماده محافظ
در عمل آوری بتن با ماده محافظ، رطوبت سطح بتن با پوشانده شدن توسط ماده محافظ حفظ می شود. این مواد غالبا شامل موم، آکریلیک و ماعیاتی بر پایه آب هستند که با ریخته شدن بر روی سطح بتن، یک لایه محافظ روی آن ایجاد کرده و مانع از حذف رطوبت سطحی بتن می شوند.
پ) عمل آوری با بخار
این روش غالبا برای کارخانه های تولید بتن پیش ساخته استفاده می شود و طی آن قالبهای بتنی در اتاقک بخار نگهداری می شوند. اتاقک بخار با حفظ رطوبت سطحی بتن و افزایش دمای آن، به روند کسب مقاومت قطعات سرعت می بخشد. از این روش در مواردی که سرعت در کسب مقاومت اولیه قطعات بتنی در نظر باشد یا در هوای سرد بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. عمل آوری با بخار به دو صورت عمل آوری در فشار اتمسفر و عمل آوری تحت فشار زیاد انجام می شود.
مدت زمان عمل آوری بتن
مدت زمان مورد نیاز برای مراقبت بتن به عوامل مختلفی از جمله نوع سیمان مصرفی، مقاومت مورد نظر، نسبت سطح به حجم قطعه و شرایط آب و هوایی (در زمان ساخت و ریختن بتن) بستگی دارد اما در شرایط معمولی*، مدت زمان مراقبت برای سیمان های نوع ۱، ۲ و ۳ باید حداقل مطابق جدول زیر باشد:
| نوع سیمان مصرفی | حداقل مدت زمان مراقبت |
| نوع ۱ (سیمان معمولی) | ۷ روز |
| نوع ۲ | ۱۴ روز |
| نوع ۳ | ۳ روز |
* شرایط معمولی به شرایطی گفته می شود که درآن باران نبارد، رطوبت زیاد نباشد، درجه حرارت هوا کم باشد و بتن با خاک مرطوب در تماس نباشد.
لازم به یادآوری است که اعداد ذکر شده در جدول اعداد تقریبی هستند و نوع سازه نیز نقش موثری در تعیین مدت زمان لازم برای مراقبت از بتن پرداخت شده دارد.
دو دلیل مهم برای انجام عمل آوری بتن
- دستیابی به مقاومت از پیش تعیین شده بتن
آزمایشهای انجام شده بر روی بتن در شرایط محیطی مختلف نشان داده است که بتن در محیط خشک بیش از نیمی از مقاومت خود را در مقایسه با بتن عمل آوری شده در محیط مرطوب از دست می دهد. همچنین بتنی که در دمای بالای محیط ریخته می شود، به سرعت مقاومت اولیه خود را کسب می کند ولی به مرور زمان مقاومتش را از دست داده و با مشکل مواجه می شود و در مقابل، بتنی که در دمای پایین ریخته شود مدت زمان بیشتری را برای رسیدن به مقاومت اولیه نیاز دارد و بیشتر در معرض یخ زدگی قرار می گیرد. در نظر گرفتن عمل آوری و کیورینگ برای بتن ریخته شده از تمامی این مشکلات جلوگیری می کند.
- بهبود دوام و پایایی بتن در برابر عوامل محیطی
در صورت عمل آوری مناسب بتن، سطح بتن سخت تر و مقاوم تر از حالت عادی آن شده و در برابر آب و سایش سطحی دوام بیشتری از خود نشان می دهد. همچنین عمل آوری بتن می تواند به کاهش نفوذپذیری آن منجر شده و از نفوذ آب و سایر مواد شیمیایی که به پایایی آن لطمه می زنند جلوگیری کند.
فیلم عمل آوری بتن:
