چرخه حیات سیستم مطابق استاندارد ISO/IEC
سیستم هایی که امروزه توسط بشر تامین و اجرا می شوند، به انداز ه ای پیچیده هستند که استفاده از دانش عمومی برای توسعه و اجرای موفقیت آمیز آن ها کفایت سابق را نداشته و نیاز به روش های تجربه شده و علمی برای انجام این کار احساس می شود. در همین راستا استانداردها و روش های مختلف هر روز به اطلاعات موجود در این زمینه افزوده و با توجه به مقتضیات سازمان و پروژه مجری توسعه یا عملیات می توان ترکیبی از چهارچوب های دانشی مختلف را متناسب سازی نموده و مورد استفاده قرار داد. هر یک از چهارچوب های دانشی معتبر، علاوه بر پرداختن تفصیلی به موضوع مورد بحث خود معمولا سایر چهارچوب ها را نیز در نظر دارند. با هدف انتقال بهترین تجارب به بدنه جامعه و یکسان سازی ادبیات مورد استفاده در حوزه توسعه سیستم ها، اقدام در این راستا نموده است. استاندارد ISO/IEC« مهندسی سیستم ها و نرم افزار فرآیندهای چرخه حیات سیستم -ISO/IEC » به انتشار استاندارد علاوه بر تعریف سیستم، ISO/IEC سیستم کلیه فرآیندها و فعالیت های ایده پردازی، توسعه، تولید، عملیات/نگهداشت و برکناری را مد نظر قرار می دهد. چرخه حیات سیستم می تواند در قالب یک یا چند پروژه و مجموع های از کارهای عملیاتی که جزئی از فعالیت های جاری سازمان های مشتری، تامین کننده، بهره بردار و نگهداری کننده هستند، تعریف شود. کل چرخه حیات سیستم را پوشش می دهد که تنها قسم تهایی از آن در قالب پروژه قابل انجام ISO/IEC استاندارد است. از طرف دیگر راهنمای بدنه دانش مدیریت پروژه نیز برای حفظ خاصیت جامعیت و کلان نگری خود مستقل از محصول یا خروجی پروژه و اقتضائات تامین آن، تنها الزامات موثر بر فعالیت های مدیریت پروژه را شرح داده و در نتیجه رویکردی تجریدی نسبت به آن دارد. هدف این مقاله نمایش نحوه ارتباط فرآیندهای پروژه ای چرخه حیات سیستم با فرآیندهای معرفی شده در راهنمای بدنه دانش مدیریت پروژه است.
پیچیدگی سیستم های ساخته دست بشر به بالاترین سطح خود رسیده است. این مسئله فرصت هایی را بوجود آورده، اما در عین حال برای سازمان هایی که این سیست مها را ایجاد کرده و به کار می گیرند نیز چالش هایی را بوجود می آورد. این چالش ها از منابع متعددی مانند موارد زیر نشات می گیرند:
– تفاوت های ذاتی بین سخت افزار، نرم افزار و عناصر انسانی تشکیل دهنده سیستم های مختلف وجود دارد.
– تقریبا تمام سیستم های امروزی از تکنولوژی مبتنی بر کامپیوتر استفاده کرده و یا توسط آن مدل شده و پشتیبانی می شوند.
– یکنواختی و یکپارچگی بین دیسیپلین های مختلف درگیر مانند علوم پایه، مهندسی، مدیریت و مالی بسیار کم است.
بنابراین یک چهارچوب فرآیندی مشترک برای بهبود ارتباطات و هماهنگی بین طرف هایی که وظیفه ایجاد، به کارگیری و مدیریت سیستم های مدرن را برعهده دارند لازم است تا بتوان کار را به شکل یکپارچه و هماهنگ انجام داد. ارائه یک چهارچوب فرآیندی مشترک برای پوشش چرخه حیات سیستم های ساخته بشر از هدف استاندارد ISO/IEC شکل گیری ایده تا برکناری سیستم می باشد. از آن جایی که امروزه نرم افزار جزء لاینفکی از سیستم ها هست، هر جا نرم افزار یکی از عناصر « مهندسی سیستم ها و نرم افزار – فرآیندهای چرخه حیات نرم فزارISO/IEC ٢٠٠٨» تشکیل دهنده سیستم باشد ، استفاده می شود. که در هماهنگی و سازگاری با استانداردISO/IEC مجموعه ای جامع و کامل را شکل می دهند که سازمان ها با استفاده از آن می توانند فرآیندهای استاندارد ISO/IEC مدل های چرخه حیات سیستم متناسب با محصولات و خدمات خود را بسازند. هر سازمان با توجه به مقتضیات و اهداف خود می تواند مجموعه متناسبی از فرآیندها را برای پوشش مقاصد خود انتخاب نموده و آن ها را به صورت همزمان، تکراری و برگشتی برای سیستم و عناصر آن به کار بر، پوشش داده می شوند. ISO/IEC نقش های مختلف تدارک/ تامین سیستم، از جمله کارفرما و تامین کننده در استاندارد به ISOشرح زیر تعریف شده است: پروژه، مطابق استاندارد واژگان ،ISO/IEC در استاندارد کاری با معیارهای شروع و پایان تعریف شده که برای ایجاد یک محصول یا خدمت با در اختیار داشتن منابع و الزامات مشخص انجام یک پروژه می تواند فرآیند منحصربه فردی مشتمل بر فعالیتهای هماهنگ و کنترل شده باشد و مطابق دسته بندی های استاندارد می شود جزء فرآیندهای پروژه ای و فنی قرار گیرد.
فرآیندهای چرخه حیات سیستم استاندارد ISO/IEC
فرآیندهای فنی
فرآیند تعریف نیازمندی های ذینفعان
فرآیند تحلیل نیازمندی ها
فرآیند طراحی معماری
فرآیند پیاده سازی
فرآیند یکپارچه سازی
فرآیند تصدیق
فرآیند انتقال
فرآیند صحه گذاری
فرآیند عملیات
فرآیند نگهداشت
فرآیند کنارگذاری
فرآیندهای پروژه ای
فرآیند طرح ریزی پروژه
فرآیند ارزیابی و کنترل پروژه
فرآیند مدیریت تصمیمات
فرآیند مدیریت مخاطرات
فرآیند مدیریت پیکربندی
فرآیند مدیریت اطلاعات
فرآیند اندازه گیری
فرآیندهای سازمانی توانمندساز پروژه
فرآیند مدیریت چرخه حیات
فرآیند مدیریت زیرساخت
فرآیند مدیریت سبد پروژه ها
فرآیند مدیریت منابع انسانی
فرآیند مدیریت کیفیت
فرآیندهای فنی چرخه حیات سیستم مطابق استاندارد ISO/IEC
فرآیندهای فنی، نیاز ذینفعان را ابتدا به محصول تبدیل نموده و سپس با به کارگیری این محصول، خدمت پایداری را در زمان و مکان لازم در راستای رضایت مشتری ارائه م ینماید. فرآیندهای فنی برای ایجاد و استفاده از یک سیستم، چه به شکل مدل و چه در فرم محصول نهایی به کار می روند. این فرآیندها عبارتند از:
– فرآیند تعریف نیازمندی های ذینفعان که هدف آن تعریف نیازمندی های سیستمی است که خواهد توانست خدمات مورد نیاز کاربران و سایر ذینفعان را در یک محیط تعریف شده ارائه دهد.
– فرآیند تحلیل نیازمندی ها که هدف آن تبدیل خواست ههای ذینفعان از خدمات مطلوب به دیدگاه فنی محصول مورد نیاز است که بتواند آن خدمات را ارائه دهد.
– فرآیند طراحی معماری که هدف آن ساختن راه حلی برای برآورده ساختن نیازمندی های سیستم است.
– فرآیند پیاده سازی که هدف آن تحقق یک جزء سیستمی مشخص است.
– فرآیند یکپارچه سازی که هدف آن تجمیع کردن سیستمی، سازگار با طراحی معماری است.
– فرآیند تصدیق که هدف آن تایید برآورده شدن نیازمندی های طراحی مشخص شده توسط سیستم می باشد.
– فرآیند انتقال که هدف آن استقرار توانایی تامین خدمات مشخص شده توسط نیازمندی های ذینفعان در محیط عملیاتی است.
– فرآیند صحه گذاری که هدف آن تامین شواهد عینی از تطابق خدمات ارائ هشده توسط سیستم در حال استفاده با نیازمندیهای ذینفعان است.
– فرآیند عملیات که هدف آن استفاده از سیستم جهت تحویل خدماتش است.
– فرآیند نگهداشت که هدف آن حفظ توانایی سیستم برای ارائه خدمات می باشد.
– فرآیند کنارگذاری که هدف آن خاتمه بخشیدن به موجودیت یک سیستم است.
فرآیندهای پروژه ای چرخه حیات سیستم مطابق استاندارد ISO/IEC
فرآیندهای پروژه ای مسئولیت مدیریت منابع و دارای یهای تخصیص داده شده توسط مدیریت سازمان و بکارگیری آن ها جهت برآورده سازی قراردادهای مربوطه را برعهده دارند. این فرآیندها مربوط به مدیریت پروژه ها مخصوصا در حوزه طرح ریزی هزینه، زمان بندی ها و نتایج، بررسی اقدامات لازم برای تطابق با طر حها و معیارهای عملکردی و همچنین شناسایی و انتخاب اقدامات اصلاحی برای اصلاح پیشرفت و نتایج هستند. در حین اجرای این فرآیندها، طرح های پروژه تدوین شده، دستاوردها و پیشرفت واقعی با طرح ها مقایسه شده و اجرای پروژه تا خاتمه آن کنترل می شود.
این دسته از فرآیندها بیشترین تطابق را با راهنمای بدنه دانش مدیریت پروژه دارند. این فرآیندها، مجموعه ای از فرآیندهای غیر مهندسی هستند که برای اجرای موثر فرآیندهای فنی مربوط به سیستم خاص باید در حوزه مسئولیت پروژه، تعریف شوند. این فرآیندها عبارتند از:
– فرآیند طرح ریزی پروژه که هدف آن تدوین و انتقال طر حهای اثربخش و کاربردی پروژه است.
– فرآیند ارزیابی و کنترل پروژه که هدف آن تعیین وضعیت پروژه و هدایت اجرای پروژه به طریقی است که پروژه مطابق طرح ها و زمان بندی ها در چهارچوب بودجه و در راستای تامین اهداف فنی اجرا شود.
– فرآیند مدیریت تصمیمات که هدف آن انتخاب سودمندترین گزینه هنگام تصمیم گیری است.
– فرآیند مدیریت مخاطرات که هدف آن شناسایی، تحلیل، برخورد و پایش مستمر مخاطرات است.
– فرآیند مدیریت پیکربندی که هدف آن استقرار و نگهداشت یکپارچگی خروجی های شناسایی شده پروژه یا فرآیند و قراردادن آنها در اختیار طرف های مربوطه می باشد.
– فرآیند مدیریت اطلاعات که هدف آن تامین اطلاعات مرتبط، ب هموقع، کامل، معتبر و در صورت لزوم محرمانه برای طر فهای تعیین شده در طی چرخه حیات و در صورت لزوم پس از آن است.
– فرآیند اندازه گیری که هدف آن جم عآوری، تحلیل و گزار شدهی داده های مربوط به محصول و فرآیندها جهت پشتیبانی مدیریت موثر فرآیندها و تعیین شواهد عینی کیفیت محصولات می باشد.
فرآیندهای سازمانی توانمندساز پروژه چرخه حیات سیستم مطابق استانداردISO/IEC
منظور فرآیندهای این دسته، تضمین تامین منابع لازم در راستای توانمندسازی پروژه جهت دستیابی به نیازها و انتظارات طرف های علاقمند سازمانی می باشد. معمولا این دسته فرآیندها در سطح استراتژیک و مدیریت و بهبود کسب وکار سازمان با درنظر داشتن و به کارگیری منابع و دارایی های سازمان و مدیریت مخاطرات در شرایط ناپایدار و رقابتی مطرح می شوند. این فرآیندها به تامین منابع مشترک لازم برای اجرای پروژه ها و زیرساختهای مشترک آن ها در سطح سازمان می پردازد. به عبارت دیگر این دسته از فرآیندها وظیفه هدایت استراتژیک پروژ هها و محصولات و خدمات آن ها (سیستم ها) را در کل چرخه حیات سیستم برعهده دارند. این فرآیندها عبارتند از:
– فرآیند مدیریت مدل چرخه حیات که هدف آن تعریف، حفظ و تضمین وجود خط مشی ها، فرآیندهای چرخه حیات، مدل های چرخه حیات و رویه هایی برای استفاده می باشد.
– فرآیند مدیریت زیرساخت که هدف آن تامین زیرساخت و خدماتی است که پروژه را قادر به پشتیبانی از اهداف سازمان و پروژه در حین چرخه حیات می نماید.
– فرآیند مدیریت سبد پروژ ه ها که هدف آن آغاز و حفظ پروژه های ضروری، کافی و مناسب برای دستیابی به اهداف استراتژیک سازمان است.
– فرآیند مدیریت منابع انسانی که هدف آن تضمین وجود منابع انسانی لازم برای اجرای فعالیت ها و حفظ توانمندی های آن ها در سازگاری با نیازهای کسب و کار می باشد.
– فرآیند مدیریت کیفیت که هدف آن تضمین برآورده ساختن اهداف کیفی سازمانی و رضایت مشتری توسط محصولات و خدمات ارائه شده می باشد.
فرآیندهای توافق چرخه حیات سیستم استاندارد ISO/IEC
سازمان ها تولیدکنندگان و کاربران سیستم ها هستند. یک سازمان (کارفرما) می تواند سازمان دیگری (تامین کننده) را برای تولید محصولات و خدمات به کارگیرد. عموما، سازمان ها همزمان یا به طور متوالی نقش کارفرما و تامین کننده سیستم ها را اجرا می نمایند در صورتی که کارفرما و تامین کننده در یک سازمان باشند ممکن است فرآیندهای توافق با رسمیت کمتری اجرا شوند، اما به هرحال باید نقش خود را در تصویب مسئولیت های ذیربط کارکردهای فنی، پروژه ای و سازمانی ایفا نمایند. ممکن است سازمان ها برای انجام فرآیندهای توافق، هم در حوزه کارفرمایی و هم در حوزه تامین، فعالیت های مربوط را در قالب قسمتی از پروژه خود تعریف نمایند و یا با این فعالیت ها به شکل فعالیت های اولیه در حوزه سازمانی برای سیاست گذاری و امکان سنجی انجام پروژه برخورد نمایند. این فرآیندها عبارتند از:
– فرآیند سفارش (تدارک) که هدف آن دستیابی به محصول یا خدمتی در راستای نیازمندی های کارفرماست.
– فرآیند تامین که هدف آن تامین محصول یا خدمتی مطابق با نیازمندی های مورد توافق برای کارفرما می باشد.
